Перамога Саннікава

Аб перамозе арыштаванага кандыдата ў прэзідэнты піша ў «Народнай волі» кандыдат юрыдычных навук Сяргей Леўшуноў.

У канцы студзеня міністры замежных спраў Вялікабрытаніі і Германіі Уільям Хейг і Гвіда Вестэрвеле ў артыкуле, апублікаваным The Wall Street Journal, заявілі: «Калі Беларусь вырашыць зноў далучыцца да еўрапейскай супольнасці нацый, мы будзем чакаць, гатовыя прыняць яе ў свае шэрагі».

Аб тым, што Беларусь разглядаецца на Захадзе як патэнцыйная частка «еўрапейскай супольнасці», як «безумоўны сябар еўрапейскай сям'і», мы чулі і раней. Напрыклад, ад еўракамісара па пытаннях пашырэння ЕЗ і Еўрапейскай палітыкі добрасуседства Штэфана Фюле і іншых еўрапейскіх палітыкаў.

Але нядаўна фармулёўка праблемы еўрапейскай будучыні Беларусі набыла новае гучанне. Вядомы нямецкі палітолаг Аляксандр Рар у інтэрв'ю Deutsche Welle, адказваючы на пытанні «Што Брусэль хацеў сказаць Менску прынятымі ў выніку санкцыямі?» «Які іх галоўны месэдж?», Заявіў: «Беларусь па-ранейшаму з'яўляецца кандыдатам на ўступленне ў ЕЗ і на далучэнне да Захаду. Але - без Лукашэнкі. Каб беларусы зразумелі - у іх няма будучыні з цяперашнім прэзідэнтам».

Можа паўстаць слушнае пытанне - аб якім удзеле ў ЕЗ можа ісці гаворка, калі афіцыйны Менск ніякіх заявак на ўступленне ў Еўрапейскі Звяз не падаваў? Больш за тое, яшчэ ў пачатку свайго праўлення А. Лукашэнка заяўляў: Я свой народ за цывілізаваным светам не павяду!»

Тым не менш заява інфармаванага нямецкага палітолага сведчыць - пытанне ў парадак дня ўстала!

Узгадваецца 2000 год. Тады мне, як навуковаму каардынатару распрацоўкі праекта канцэпцыі сацыяльна-эканамічнага развіцця «Стратэгія для Беларусі», давялося выступаць з дакладам на міжнароднай канферэнцыі, арганізаванай пры садзейнічанні прадстаўніцтва АБСЕ ў Менску, прысвечанай абмеркаванню названай канцэпцыі. Над праектам пад агульным кіраўніцтвам М. Грыба працавалі вядомыя ў Беларусі спецыялісты - Л. Злотнікаў, Л. Заіка, Я. Раманчук, Ю. Шаўцоў, А. Кароль, Л. Лойка. Пазней да іх далучыліся І. Нікітчанка і М. Пастухоў. Калі браць ўсіх гэтых людзей, то наўрад ці іх можна назваць аднадумцамі. Як каардынатар праекта я імкнуўся да таго, каб пры яго распрацоўцы ўлічваліся розныя меркаванні, пралічваліся розныя варыянты развіцця падзей. У тым ліку і варыянт ўваходжання ў еўрапейскую супольнасць.

Сярод удзельнікаў канферэнцыі быў і Андрэй Саннікаў, які ўказаў на відавочную нерэалістычнасць аднаго з разгледжаных сцэнараў - ўступленне Беларусі ў ЕЗ разам з Расеяй. Сваю выснову ён пацвярджаў такім чынам: «Расея лічыць сябе самастойным цэнтрам сілы».

Ўдзельнічаў у канферэнцыі прафесар Ю. Хадыка, які расцаніў некаторыя палажэнні, што змяшчаліся ў праекце, як прызнанне таго, што Захад лічыць Беларусь краінай, якая знаходзіцца ў зоне выключнага ўплыву Расеі, і запатрабаваў ад распрацоўшчыкаў дакументальных таго доказаў. Натуральна, такіх доказаў прадстаўлена быць не магло. Мой адказ, прадыктаваны у тым ліку і «службовай» карпаратыўнай салідарнасцю з аўтарамі гэтых палажэнняў праекта, зводзіўся да таго, што гэта акалічнасць фактычна мае месца.

Перспектывы ўваходжання Беларусі ў еўрапейскую супольнасць суправаджаліся ў канцэпцыі рознымі агаворкамі: аб важнасці і магчымасці згоды «расейскіх палітычных эліт на самастойнае адплыццё Беларусі ў Еўропу», аб гатоўнасці беларусаў да інтэграцыі з Еўропай - «значнай частцы насельніцтва прыйдзецца перагледзець свае каштоўнасці. Ці адмовяцца жыхары нашай краіны ад іх? Ці так ужо ўсе яны жадаюць быць еўрапейцамі?»

Але галоўнымі перашкодамі да разгляду еўрапейскага вектара развіцця Беларусі ў якасці прыярытэтнага з'яўляліся, вядома ж, інтэграцыйныя гульні на ўсходнім кірунку, якія ставілі пад пэўны сумнеў само існаванне Беларусі ў якасці самастойнай дзяржавы. У гэтых умовах казаць пра тое, што Беларусь можа разглядацца ЕЗ у якасці магчымай дзяржавы-ўдзельніцы, хай нават і ў аддаленай будучыні, было неяк нават няёмка.

Але інтэграцыйныя гульні на беларускіх умовах (ўмовах юрыдычнай роўнасці Беларусі і Расеі) скончыліся з умацаваннем улады У. Пуціна ў Крамлі. Расейскі варыянт палітычнай інтэграцыі дзвюх дзяржаў (з'яўленне ў РФ новага суб'екта федэрацыі) не задаволіў ўжо А. Лукашэнку.

Прайшлі гады. Беларуская дзяржава ўмацавалася, у тым ліку і дзякуючы шматмільярдным падсілкоўванням ўсходняга суседа, загартавалася падчас шматлікіх газавых, нафтавых, малочных і іншых «войнаў» з ім жа.

Зараз няма сэнсу дыскутаваць аб тым, ці разглядаў на рубяжы стагоддзяў Захад Беларусь як аб'ект выключна расейскага ўплыву. Цяпер важна іншае - у ЕЗ Беларусь пачынаюць разглядаць як патэнцыйную дзяржаву-удзельніцу, сведчаннем чаго з'яўляецца заява А. Рара.

Ці з'яўляецца гэта толькі меркаваннем аднаго аўтарытэтнага эксперта або яно ў той ці іншай ступені падзяляецца еўрапейскай палітычнай элітай? Мяркую, што калі ў дадзены момант гэта і не пануючы пункт гледжання, то ён такім стане. Ідэя сфармуляваная. Працэс, як гаворыцца, пайшоў.

Ўцягванне Беларусі ў ЕЗ важнае для Еўропы не толькі само па сабе, але і з пункту гледжання выбудоўвання адносінаў з Расеяй. Для ЕЗ важна паказаць расейцам на прыкладзе найбольш блізкага ім народа перавагі еўрапейскага палітычнага і эканамічнага ладу. Прыслабіўшы тым самым ізаляцыянісцкія і імперскія настроі, што ходзяць у расейскім грамадстве, зрабіўшы Расею больш прадказальным і надзейным партнёрам. Дэманстрацыйны эфект на прыкладзе Беларусі запатрабуе ад ЕЗ значна менш выдаткаў, чым, напрыклад, адаптацыя Украіны, чые намеры далучыцца да Еўропы, здавалася б, выяўленыя значна больш відавочна.

Можна сцвярджаць, што, сфармуляваўшы на высокім палітычным узроўні (ўзроўні кандыдата ў прэзідэнты) перад беларускімі выбаршчыкамі ідэю ўступленьня Беларусі ў Еўразвяз, А. Саннікаў дамогся стратэгічна важнай перамогі. І справа, вядома ж, не ў тым, што на тых участках, дзе працэс падліку бюлетэняў праводзіўся адкрыта, ён апярэдзіў іншых альтэрнатыўных кандыдатаў са значнай перавагай. Важна іншае - ідэя ўдзелу Беларусі ў ЕЗ пачынае ўспрымацца і агучвацца патэнцыяльнымі еўрапейскімі партнёрамі.

Дамагчыся гэтага дапамаглі і тыя многія тысячы беларусаў, якія выйшлі на менскія плошчы 19 снежня. Не ўсе з іх галасавалі за Саннікава, але ўсе яны прадэманстравалі свету свае жаданне «людзьмі звацца», патрабаванне лічыцца з галасамі выбаршчыкаў, паважліва ставіцца да іх чалавечай годнасці - каштоўнасці, якія з'яўляюцца фундаментам сучаснай еўрапейскай цывілізацыі.

Сяргей Леўшуноў, кандыдат юрыдычных навук (аналітычны цэнтр «Стратэгія»), «Народная воля»