Акт Магніцкага - у абарону праў чалавека ва ўсім свеце

Амерыканскія і еўрапейскія законы не маюць абмежаванняў і дзейнічаюць не толькі ў дачыненні да падазраваных у справе Магніцкага.

Малады расейскі юрыст выкрывае нешта, падобнае на буйное махлярства і ўхіленне ад падаткаў. Ён паведамляе пра гэта ў паліцыю. Але замест таго, каб расследаваць меркаванае злачынства, паліцыя ў змове з тымі кіраўнікамі, якіх Магніцкі абвінаваціў у падатковым падмане, кідае юрыста за краты і падвяргае яго катаванням. Ён адмаўляецца забраць сваю заяву з абвінавачваннямі - і яго збіваюць да смерці. У дадатак да ўсяго, яму пасмяротна прад'яўляюць абвінавачанне ў здзяйсненні цэлай серыі надуманых злачынстваў. А паліцыянтаў, якія пасадзілі яго ў камеру, павышаюць па службе і ўзнагароджваюць. Расейскае чынавенства само сябе абараняе, піша амерыканскае выданне The Daily Beast (пераклад - inosmi.ru).

Калі не расейскія суды прыцягнуць вінаватых да адказу, то хто? Амерыканскі Кангрэс толькі што прагаласаваў за тое, каб гэтую задачу ўзяла на сябе Амерыка. Закон аб адказнасці за вяршэнства права (названы імем 37-гадовага падатковага юрыста, які памёр тры гады таму) забараняе ўсім, хто мае дачыненне да ўтрымання Магніцкага пад вартай, здзекаванням і катаванням над ім і да яго смерці, уязджаць на тэрыторыю ЗША, валодаць уласнасцю ў гэтай краіне, а таксама мець там банкаўскія рахункі. Неўзабаве гэты законапраект павінен зацвердзіць Сенат. Падобныя законы ўжо прынятыя ў Канадзе і ў Заходняй Еўропе.

Наўрад ці гэтыя карныя меры стануць адэкватным пакараннем за забойства, аднак закон Магніцкага можа мець вельмі сур'ёзныя наступствы. Амерыканскія і еўрапейскія законы не маюць абмежаванняў і дзейнічаюць не толькі ў дачыненні да падазраваных у справе Магніцкага. Яны распаўсюджваюцца на парушальнікаў праў чалавека ва ўсім свеце. «У нас ёсць магчымасць нанесці ўдар па ўсіх тых прадстаўніках расейскага, сірыйскага і іншых рэжымаў, якія выкарыстоўваюць катаванні і забойствы без суда і следства, каб заглушыць голас свабоды і дэмакратыі, - кажа дэпутат брытанскага парламента ад кансерватараў Дамінік Рааб (Dominic Raab). - Ім нельга дазваляць свабодна шпацыраваць па Кінгс Роўд, здзяйсняючы свае калядныя пакупкі».

Расейскія ўлады не прынялі ніякіх мер супраць тых, хто здзейсніў выкрытае Магніцкім махлярства на суму 230 мільёнаў даляраў. Замест гэтага, Крэмль адправіў у Вашынгтон групу расейскіх сенатараў, каб яны лабіравалі супраць закона Магніцкага. Аказалася, што аднаго з іх, па імені Віталь Малкін, канадскія ўлады ўнеслі ў чорны спіс за меркаваныя сувязі з «транснацыянальнай арганізаванай злачыннасцю». Пра гэта паведамляюць судовыя дакументы, вывучаныя канадскай газетай National Post. Гэта не перашкодзіла рускім адправіць у ліпені на слуханні ў Савет Еўропы ў складзе афіцыйнай расейскай дэлегацыі махляра Дзмітрыя Клюева, які мае судзімасць, якога Магніцкі абвінаваціў у аўтарстве схемы падатковага падману.

Закон Магніцкага выклікае страх ва ўплывовых расейцаў. Ён пагражае «стаць няспынным кашмарам для крамлёўскіх клептакратаў, якія доўгія гады зусім беспакарана дзейнічаюць як у сябе ў краіне, так і за мяжой, кажа былы дэпутат Думы Уладзімір Рыжкоў. Карупцыя ў Расеі распаўсюдзілася настолькі шырока, што падвяргаць санкцыям можна амаль любога чыноўніка. «Мы - супраць замежнага ўмяшання ва ўнутраныя справы Расеі, - кажа Рыжкоў. - Але мы таксама супраць таго, каб карумпаваныя расейскія чыноўнікі станавіліся прызнанай часткай сусветнай палітычнай і фінансавай эліты».

Санкцыі могуць зрабіць сваю справу. У 1974 годзе амерыканскія сенатары Генры Джэксан і Чарльз Вэнік прапанавалі папраўку да закона аб гандлі, якая пазбаўляла Савецкі Саюз рэжыму найбольшага спрыяння да тых часоў, як дысідэнтам-яўрэям не дазволяць эміграваць. «Краіна, якая не выконвае правы свайго ўласнага народа, не будзе выконваць правы сваіх суседзяў», - папярэджваў вядомы фізік і змагар за правы чалавека Андрэй Сахараў у той час, як КДБ называў яго здраднікам за падтрымку папраўкі Джэксана-Вэніка. Але ў выніку тысячам адмоўнікаў дазволілі пакінуць краіну.

Белы дом спрабаваў заблакаваць закон Магніцкага, заяўляючы аб неабходнасці супрацоўніцтва з Масквой па Сірыі і Іране. Сітуацыя склалася прыкладна такая ж, як у 1974 годзе, калі архітэктар амерыкана-савецкага збліжэння Генры Кісінджэр займаў пасаду дзяржсакратара. «Кісінджэр бачыў у папраўцы Джэксана-Вэніка спробу сарваць планы бесперашкоднай дзяльбы геапалітычнага пірага паміж звышдзяржавамі, - пісаў былы адмоўнік Натан Шчаранскі, які цяпер з'яўляецца грамадзянінам Ізраіля. - Так яно і было. Сахараў заўсёды лічыў, што разрадка «замяла пад дыван» парушэнні праў чалавека ў Расеі ў імя паляпшэння адносінаў паміж звышдзяржавамі». Сёння расейскія рэфарматары прызнаюць сілу міжнародных санкцый. «Захаду даўно пара нагадаць нашым уладам пра неабходнасць выконваць правы чалавека, - кажа Зоя Светава з незалежнага маскоўскага часопіса New Times. - Інакш паводзіны Захаду будуць не прагматызмам, а проста здрадай». Забарона на ўезд карумпаваным кіраўнікам і катам можа апынуцца слабай мерай. Але гэта - толькі пачатак.