За павелічэнне зарплат давядзецца адплаціць высокай «камуналкай»

Лукашэнка даручыў зарплаты сёлета падняць, прычым у другой палове года — двойчы.

Дрэнная навіна для народа складаецца ў тым, што ўрад і Нацбанк маюць намер забраць у насельніцтва тыя грошы, якія з'явяцца з прычыны павышэння зарплат. Інтэрнэт-газета Naviny.by вырашыла высветліць, якія метады ўлады могуць выкарыстоўваць, каб у кашальках у народа не заставалася шмат купюр.

Шмат грошай народу даваць небяспечна

Даручыўшы падняць у жніўні і ў кастрычніку зарплату бюджэтнікам (праз павышэнне стаўкі першага разраду), Аляксандр Лукашэнка паставіў тым самым падпарадкаваных у далікатнае становішча. Ураду і Нацбанку зараз трэба будзе думаць, як зрабіць так, каб грошы, якія з'явіліся на руках насельніцтва, не справакавалі віток інфляцыі.

Кіраўнік Нацбанка Надзея Ермакова без ілжывай дыпламатыі, з уласцівай Надзеі Андрэеўне шчырасцю сказала на мінулым тыдні, што грошы, якія з'явяцца на руках насельніцтва пасля павышэння зарплат, трэба… забраць. «Наша задача — вытворнікаў і кіраўніцтва, Нацыянальнага банка — усімі спосабамі, формамі і метадамі знайсці, як гэтыя грошы забраць», — заявіла Ермакова.

Якія ж інструменты могуць быць скарыстаны для таго, каб забраць грошы ў насельніцтва, атрыманыя ў выніку павышэння зарплат?

Па інфармацыі інтэрнэт-газеты, у дзяржорганах бачаць некалькі шляхоў, калі казаць эканамічнай мовай, «звязвання залішняга плацежаздольнага попыту». Першы механізм даўно абмяркоўваецца — павышэнне тарыфаў на жыллёва-камунальныя паслугі. Другі механізм таксама на слыху — павышэнне кошту праезду ў грамадскім транспарце.

Яшчэ адзін інструмент, які дазваляе забраць грошы ў насельніцтва, — банкаўскія дэпазіты. Плюс да гэтага ў дзяржорганах бачаць і тры іншых механізма, якія могуць зменшыць схільнасць насельніцтва да трат на спажывецкім рынку, але на гэтых прыладах спынімся ніжэй.

Жаданне эканамічных улад «звязаць залішні плацежаздольны попыт» ці, калі казаць прасцей, забраць у народа грошы, вытлумачальна.

Лукашэнка ва ўльтыматыўнай форме даручыў да канца года давесці сярэднюю зарплату ў краіне да 500 даляраў, а ў прыватным сектары — нават 700 даляраў. Істотнае павышэнне зарплат выльецца ў тое, што ў народа на руках з'явіцца больш грошай. Ну а калі ў людзей у кашальках робіцца больш грошай, яны пачынаюць больш траціць, і то, як паказаў канец 2010-го — пачатак 2011-го, на куплю імпартных тавараў.

Натуральна, такое развіццё падзей павялічыць попыт на імпарт, а далей — і попыт на інвалюту. Пры такім сцэнары ціск на курс рубля будзе ўзмацняцца, інфляцыя з-за ўзрослага попыту на спажывецкім рынку — раскручвацца. У выніку краіна паступова пачне спаўзаць у інфляцыйна-дэвальвацыйную спіраль.

Увогуле, даваць народу шмат грошай небяспечна. Таму эканамічныя ўлады, не маючы магчымасці скасаваць запланаванае прэзідэнтам павышэнне зарплат, пачынаюць думаць, як забраць у народа грошы, каб насельніцтва не стала каталізатарам новых непрыемнасцяў на ўнутраным рынку.

Механізмы выняцця народных грошай

Дырэктар Даследніцкага цэнтра ІПМ Аляксандр Чубрык мяркуе, што самай верагодным інструментам «звязвання залішняга плацежаздольнага попыту» з'яўляецца падвышэнне тарыфаў на жыллёва-камунальныя паслугі.

«Гаворка можа ісці пра падвышэнне тарыфаў на жыллёва-камунальныя паслугі. Першае, гэта ўкладваецца ў праграмныя дакументы, якія прыняты ў Беларусі і прадугледжваюць павелічэнне кошту паслуг ЖКГ. Другое, гэта ўкладваецца ў рэкамендацыі, якія даюць нам крэдытары — МВФ і Антыкрызісны фонд ЕЎРАЗЭС. Нарэшце, трэцяе, павышэнне тарыфаў на жыллёва-камунальныя паслугі пойдзе на карысць бюджэту і некалькі разгрузіць яго выдатковую частку», — канстатуе Аляксандр Чубрык.

Разам з тым эксперт прызнае, што каля 10 гадоў назад «камуналка ўжо даражэла ў нас вельмі хутка, і тады гэта мела дрэнныя электаральныя наступствы». Таму, улічваючы хуткія ў верасні «парламенцкія выбары», сур'ёзнае павышэнне паслугі ЖКГ можна чакаць «не раней кастрычніка», мяркуе эканаміст.

Яшчэ адным механізмам выняцця грошай у народа можа стать падвышэнне кошту праезду ў грамадскім транспарце. Аднак пакуль улады, у прыватнасці, сталічная мэрыя, кажуць пра нязначнае павышэнне тарыфаў на праезд.

Тэарэтычна, «забраць» народныя грошы можна праз банкаўскія дэпазіты, прапанаваўшы насельніцтву прывабныя стаўкі для размяшчэння ўкладаў. Праўда, пакуль стаўка рэфінансавання змяншаецца, а з ёй — і прыбытковасць па дэпазітах.

«Калі ў Нацбанка атрымаецца забяспечыць плыўнае зніжэнне стаўкі рэфінансавання, а стаўкі па ўкладах пры гэтым застануцца на прывабным для насельніцтва ўзроўні, то дамагчыся прытоку ўкладаў у банкаўскую сістэму ў прынцыпу можна. Праўда для гэтага патрэбна яшчэ адна ўмова: курс даляра не павінен рэзка вагацца, а лепей — увогуле не павінен змяняцца», — кажа фінансавы аналітык Уладзімір Тарасаў.

У дзяржорганах бачаць і іншыя інструменты, якія дазволяць выключыць у насельніцтва залішнюю наяўнасць. Тэарэтычна, залішні плацежаздольны попыт, выкліканы апераджальным узростам зарплат, можна загасіць, калі б: насельніцтва стала траціць грошы на адкрыццё свайго бізнесу, рабіла ўкладанні ў будаванне жылля, купляла акцыі і аблігацыі.

Аднак, мяркуюць незалежныя эксперты, пералічаныя інструменты добраахвотнага выняцця народных грошай ці наўрад могуць быць эфектыўныя ў сённяшніх умовах.

«У нас пакуль усё яшчэ захоўваюцца сур'ёзныя абмежаванні для індывідуальных прадпрымальнікаў па найманні працоўнай сілы. Таму ў сённяшніх умовах складана разлічваць на ўзрост дзелавой актыўнасці сярод насельніцтва. Што да іншых механізмаў… Калі мы выйдзем на ўзровень зарплаты 2010 года, але пры гэтым камуналка і транспарт істотна падаражэюць, то астатніх у насельніцтва грошай ці наўрад будзе хапаць, каб укладвацца ў будаванне жытла, купляць акцыі і аблігацыі», — кажа Аляксандр Чубрык.

Таму самым верагодным механізмам выняцця народных грошай можа выступаць падвышэнне кошту жыллёва-камунальных паслуг. Тым больш што насельніцтва пры сённяшніх тарыфах пакрывае толькі каля 20% кошту паслуг ЖКГ, і патэнцыял для ўзросту тарыфаў — велізарны. Іншая справа, што значнае падвышэнне тарыфаў на паслугі ЖКГ можа прывесці да таго, што найменш забяспечаныя пласты насельніцтва апынуцца за рысай беднаты.

«Павышэнне тарыфаў перадусім стукне па гарадскіх самотных пенсіянерах, бо за камуналку яны плацяць самі, гарода ў іх няма. Значнае павышэнне тарыфаў таксама балюча стукне па нізкааплатных катэгорыях насельніцтва. Нават калі іх прыбыткі вырастуць на нейкі сярэдні адсотак, гэта не зможа кампенсаваць падвышэнні тарыфаў на паслугі», — кажа Аляксандр Чубрык.

З улікам вышэйназваных негатыўных наступстваў існуе гіпотэза, што планы ўрада, накіраваныя на значнае падвышэнне кошту паслуг ЖКГ, прэзідэнт не ўхваліць. І, як след, эканамічным уладам не атрымаецца выняць тую грашовую масу, якая з'явіцца на руках у насельніцтва пасля падвышэння зарплат.

«Жаданне Лукашэнкі павялічваць зарплаты вялікае, і я не думаю, што ўсе дадатковыя сродкі, якія з'явяцца ў насельніцтва ў выніку павышэння зарплат, эканамічным уладам атрымаецца выключыць», — кажа Ўладзімір Тарасаў.

Плюс гэтага сцэнара складаецца ў тым, што прыбыткі насельніцтва ў кароткатэрміновай перспектыве вырастуць. Галоўная рызыка такога развіцця падзей, як мы адзначылі вышэй, складаецца ў тым, што па меры ўзросту дабрабыту насельніцтва пачынае пераключацца на больш якасныя тавары — імпартныя. Попыт на валюту, як следства, вырасце. Ну а што можа быць далей, расказваць не варта — усё добра помняць леташнія падзеі.