The New Times: Ці можна мадэрнізаваць канцлагер?

Беларуская апазіцыя падзялілася на два лагеры.

Некалькі апазіцыйных партый заклікалі Еўразвяз аднавіць кантакты з беларускімі ўладамі, сцвярджаючы, што менавіта дыялог можа прывесці да лібералізацыі сітуацыі ў краіне. Астатнія апазіцыянеры западозрылі калегаў у здрадзе, не прымаючы саму магчымасць супрацоўніцтва паміж афіцыйным Менскам і Еўразвязам, піша The New Times.

Спрэчкі вакол аднаўлення кантактаў паміж Брусэлем і Менскам пачаліся пасля візіту ў Беларусь на мінулым тыдні міністра замежных спраў Латвіі Эдгарсы Рынкевічса. У выніку яго перамоваў з кіраўніком МЗС Беларусі Уладзімірам Макеем у Віцебску, паводле афіцыйных паведамленняў беларускага боку, «міністры абмеркавалі переспективы развіцця міждзяржаўных адносін паміж Латвіяй і Беларуссю, а таксама паміж Беларуссю і ЕЗ».

Беларуская апазіцыя і да гэтага пярэчыла супраць аднаўлення кантактаў паміж ЕЗ і афіцыйным Менскам і заклікала еўрапейскія структуры, наадварот, пашыраць эканамічныя санкцыі супраць уладаў краіны. Але на гэты раз нечаканы ўдар яна атрымала з уласных шэрагаў. Парушальнікамі спакою сталі лідар руху «За свабоду» Аляксандр Мілінкевіч, кіраўнік грамадзянскай кампаніі «Гавары праўду» Уладзімір Някляеў і старшыня Беларускага народнага фронту Аляксей Янукевіч. У пятніцу яны выступілі з сумеснай заявай, дзе заклікалі Еўразвяз вярнуцца да паўнавартаснага дыялогу з беларускім бокам. На іх думку, менавіта супрацоўніцтва з ЕЗ дапаможа беларускаму грамадству мадэрнізавацца і прыступіць да дэмакратычных рэформаў.

Гэта ўжо трэцяя спроба Бруселя дамовіцца з афіцыйным Менскам. Упершыню пра магчымы дыялог у 1998 годзе загаварыў тагачасны кіраўнік прадстаўніцтва АБСЕ ў Беларусі Ханс-Георг Вік. Яго ініцыятыва была спробай размарозіць фактычна перарваныя (пасля разгону Вярхоўнага Савета краіны восенню 1996 г.) адносіны паміж Захадам і беларускімі ўладамі. Па версіі Віка, дыялог ЕЗ - Беларусь павінен быў пачацца з перамоваў паміж афіцыйнымі беларускімі структурамі і апазіцыяй. Але з гэтай задумы нічога не выйшла. Беларускія ўлады спачатку пагадзіліся на перамовы з апазіцыяй, але пасля таго як дэлегаты ад улады пагадзіліся з патрабаваннем апазіцыянераў выдзеліць ім час на дзяржаўным ТБ - Аляксандр Лукашэнка адклікаў сваіх прадстаўнікоў. А ў канцы 1999 года МЗС Беларусі адмовіўся падоўжыць акрэдытацыю Ханса-Георга Віка.

Архітэктарам другога этапу перамоваў праз 10 гадоў, у 2008 годзе, стаў міністр замежных спраў Польшчы Радаслаў Сікорскі. На працягу двух гадоў паміж ЕЗ і Беларуссю ішлі інтэнсіўныя кансультацыі, у выніку якіх еўрапейцы замарозілі візавыя санкцыі супраць беларускіх чыноўнікаў, адбыліся афіцыйныя візіты Аляксандра Лукашэнкі ў Лондан, Рым і Вільню. Акрамя таго, МВФ запусціў праграму stand-by па крэдытаванні беларускай эканомікі. Але ўсё закончылася 19 снежня 2010 года, калі беларускія ўлады, па дадзеных мясцовых і заходніх назіральнікаў, груба сфальсіфікавалі вынікі прэзідэнцкіх выбараў, а затым жорстка задушылі акцыі пратэсту апазіцыі. Дарэчы, і Ханс-Георг Вік, і Радаслаў Сікорскі, якія жорстка крытыкавалі дзеянні беларускіх уладаў, сталі непрымірымымі супернікамі аднаўлення дыялогу з Аляксандрам Лукашэнкам.

Цяперашняя ініцыятыва часткі апазіцыянераў з заклікам да ЕЗ аднавіць перамовы з уладамі выклікала рэзкі пратэст у астатняга апазіцыйнага лагера. Старшыня Аб'яднанай грамадзянскай партыі Анатоль Лябедзька раскрытыкаваў ідэю дыялогу з уладамі, вылучыўшы «дарожную карту» з трох пунктаў: вызваленне палітвязняў і іх рэабілітацыя, правядзенне свабодных і празрыстых выбараў і толькі потым дыялог аб мадэрнізацыі.

З ім згодны і каардынатар грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Уладзімір Кобец, параўнаўшы спробу мадэрнізацыі лукашэнкаўскай Беларусі з мадэрнізацыяй канцлагера. Можна пафарбаваць плот і пасадзіць ружы па перыметры калючага дроту, сказаў ён, «але ад гэтага канцлагер не зменіць сваёй сутнасці».

Апазіцыянер сцвярджае, што Аляксандр Лукашэнка лепш успрымае жорсткую мову ціску, а да заклікаў да дыялогу ставіцца як да праявы слабасці. «У 1999 годзе дыялог каштаваў жыцця тагачасным лідарам апазіцыі - Юрыю Захаранку і Віктару Ганчару. У ходзе другіх перамоваў, у 2010 годзе, загінуў заснавальнік сайта «Хартыя'97» Алег Бябенін. А ў 2008 годзе, калі амерыканцы прыступілі да палітыкі эканамічных санкцый супраць беларускага рэжыму, арыштаваўшы актывы «Белнафтахіма», перапалоханы рэжым выпусціў палітвязняў», - нагадаў Уладзімір Кобец.

Яшчэ далей пайшоў каардынатар «Еўрапейскай Беларусі» Віктар Івашкевіч, які лічыць заклікі да аднаўлення перамоваў з беларускімі ўладамі здрадай. «У Беларусі частку апазіцыі не пакідае спакуса пастаянна прапаноўваць свае паслугі Аляксандру Лукашэнку, маючы на ўвазе капіраванне у нас расейскай практыкі са стварэннем сістэмнай апазіцыі. Раз за разам Лукашэнка адхіляе іх паслугі, але яны не адчайваюцца», - лічыць ён.

Зрэшты, аўтары закліку да Еўразвяза ўпэўненыя ў сваёй правасці. У мінулы панядзелак Аляксандар Мілінкевіч у інтэрв'ю агенцтву БелаПАН рэзка прайшоўся па сваім апанентам, заявіўшы, што санкцыі ЕЗ вынікаў не далі - «палітвязняў не выпускаюць, у краіне страху больш, уплыў апазіцыі менш, праеўрапейскія настроі таксама падаюць». А ўзмацненне жорсткасці эканамічных санкцый, на думку Мілінкевіча, «проста падштурхнула б Беларусь у Расею». На яго думку, «да санкцый супраць Беларусі могуць заклікаць толькі тыя, хто кіруецца толькі помстай Лукашэнку альбо свядома ці несвядома працуе ў рамках расейскай стратэгіі па анэксіі Беларусі».