«Чорны рынак» валюты вяртаецца ў Беларусь

Валюты ў абменніках па-ранейшаму не стае.

Мінула амаль ужо тры тыдні пасля таго як Нацбанк скасаваў валютны збор, аднак вольны доступ насельніцтва да замежнай валюты дагэтуль так і не забяспечаны. Абменныя пункты беларускіх банкаў працягваюць працу ад абарачэння, гэта значыць прадаюць валюты роўна столькі, колькі купляюць у насельніцтва, пішуць «Беларускія навіны».

Як доўга яшчэ захаваюцца такія абмежаванні на валютным рынку?

Увечары ў мінулую пятніцу ў галоўнай канторы «БПС-Сбербанка», які паводле сумы актываў уваходзіць у тройку вядучых банкаў краіны, было дастаткова людна - пасля заканчэння працоўнага тыдня шмат каму карцела абладзіць свае фінансавыя справункі. Праўда, зрабіць гэта было няпроста з прычыны устаноўленых абмежаванняў.

Па-першае, банк увёў абмежаванне на папаўненне картак банка гатоўкай. Зрабіць гэта праз інфакіёск (cash-in) сталася немагчыма - трэба асобна ісці ў касу банка. Персанал банка кажа, што такія абмежаванні ўстаноўленыя назнарок, а калі іх скасуюць - невядома.

Яшчэ адно абмежаванне банк устанавіў на куплю насельніцтвам замежнай валюты. Продаж даляраў, еўраў і расейскіх рублёў «ажыццяўляецца ў межах сум, набытых у кліентаў на працягу дня», інфармаваў ў мінулую пятніцу сваіх наведвальнікаў трэці памерам банк Беларусі.

Пры гэтым персанал банка паведамляў, што шанцаў купіць валюту ў касах няшмат, бо яе мала хто здае. Варта адзначыць, што ад абарачэння працягваюць працу і іншыя камерцыйныя банкі Беларусі - кліенты ў абменных пунктах могуць купіць толькі тую суму замежнай валюты, якую хтосьці здасць.

Сітуацыя, якая захоўваецца на рынку гатоўкі, трохі дзіўная. Яшчэ ў першай дэкадзе студзеня Нацбанк рэкамендаваў банкам цалкам задавальняць попыт насельніцтва на замежную валюту. Аднак, мабыць, сказаўшы «А», рэгулятар «забыўся» сказаць «Б».

Экспэрты фінансавага рынку адзначаюць, што банкі з'яўляюцца ўсяго толькі пасярэднікамі (транзіцёрамі), дзякуючы якім замежная валюта, купляная на біржы, трапляе да насельніцтва. Суму замежнай валюты, якая прадаецца насельніцтву, банкі на наступны дзень традыцыйна выкупляюць на біржы.

Мабыць, Нацбанк сёння не дае камерцыйным банкам гарантый, што заяўкі на біржы на куплю валюты для насельніцтва будуць цалкам задавальняцца, і таму абменнікі працягваюць працу ад абарачэння.

На думку беларускіх эканамістаў, адсутнасць валюты ў абменніках звязаная з асцярогай улад, якія могуць меркаваць, што вольны доступ да канвэрсоўнай валюты прычыніцца да павелічэння попыту на замежную валюту.

«Калі цяпер пачаць вольна задавальняць попыт на замежную валюту, улічваючы памяць снежаньскіх падзей, гэта можа справакаваць павелічэнне попыту на валюту з боку насельніцтва», - кажа дырэктар Даследчага цэнтра ІПМ Аляксандр Чубрык.

Нягледзячы на зніжаныя ў даляравым вымярэнні даходы насельніцтва, адзначае экспэрт, у банках застаецца значная сума тэрміновых рублёвых дэпазітаў насельніцтва (блізу 27 трлн рублёў), якія ўкладчыкі ў кожны момант могуць захацець накіраваць на набыццё валюты.

Каб гэтая рызыка не зрэалізавалася, уладам трэба знізіць дэвальвацыйныя чаканні. Аднак гэта магчыма толькі ў тым выпадку, калі дзяржава здалее вярнуць давер насельніцтва да грашова-крэдытнай палітыкі, мяркуюць экспэрты.

«Каб упарадкаваць сітуацыю на валютным рынку, трэба задаць дакладныя арыенціры інфляцыі ды пільнавацца іх. Так, Нацбанк днямі заявіў аб тым, што ў сярэднетэрміновай перспектыве плануецца знізіць інфляцыю да адназначнага ўзроўню. Добрая задача, аднак насельніцтву важна ведаць, якая яна будзе ў выніку першага і наступных кварталаў 2015 года, і дзякуючы чаму гэтая мэта будзе дасягацца», - падкрэслівае Аляксандр Чубрык.

Дзеля справядлівасці варта адзначыць, што Нацбанк сёння спрабуе вярнуць давер да грашова-крэдытнай палітыкі і да нацыянальнай валюты. На мінулым тыдні Нацбанк прыняў пастанову аб тым, што залатыя зліткі можна будзе купіць толькі за беларускія рублі.

Гэтая пастанова, відавочна, накіраваная на дэдалярызацыю разлікаў на ўнутраным рынку. Іншая рэч, што зробленыя захады, уважаюць экспэрты, - толькі пачатак працяглай дзейнасці для аднаўленні даверу да нацыянальнай грашовай адзінкі.

«Валютчыкі» могуць вярнуцца

Сёння ўсё яшчэ застаюцца пытанні аб тым, наколькі цяперашні курс беларускага рубля з'яўляецца рынкавых. Існаванне такіх сумневаў перашкаджае аднаўленню даверу да беларускага рубля.

«Улічваючы, што абменныя пункты банкаў працуюць ад абароту, попыт насельніцтва на валюту сёння не даходзіць да біржы. З гэтага пункту гледжання які ўсталёўваецца на біржы абменны курс нельга назваць збалансаваным », - канстатуе фінансавы аналітык афіцыйнага партнёра« Альпары »ў Мінску Вадзім Ёсуб.

Збалансаваным можна лічыць той абменны курс, дадае аналітык, паводле якога ўсе ўдзельнікі рынку могуць свабодна прадаваць або купляць валюту. «У той жа час на рынку насельніцтва сёння не мае вольнага доступу да замежнай валюты», - кажа Вадзім Ёсуб.

Нічым неабмежаваны доступ да замежнай валюты на рынку Беларусі існаваў да 19 снежня 2014 года. Праўда, напярэдадні гэтай даты, нагадаем, попыт на замежную валюту ў краіне значна вырас: калі ў лістападзе 2014-га насельніцтва купляла штодня за рублі амаль 5 млн даляраў, то 16 снежня - 33 млн даляраў, 17 снежня - 66 млн даляраў , 18 снежня - 80 млн даляраў.

Мабыць, Нацбанк сёння баіцца, што снежаньскія падзеі ўсё яшчэ могуць паўтарыцца, таму не спяшаецца адкрываць свабодны доступ да замежнай валюты.

«Задавальненне ўсялякай цаной ажыятажнага попыту насельніцтва на замежную валюту неапраўданае», - заявіў на мінулым тыдні Нацбанк, тлумачачы журналістам прычыны адсутнасці валюты ў абменных пунктах, але паабяцаў пры гэтым, што пары «замацаванні станоўчых тэндэнцый на валютным і дэпазітным рынках» валюта ў абменніках з'явіцца.

Пакуль Нацыянальны банк здымаць існыя абмежаванні на валютным рынку не гатовы. Дарэчы, у першым квартале 2015 Нацбанк не плануе даваць паслабленні экспарцёрам, якія са снежня 2014 года абавязаныя прадаваць палову валютнага прыбытку на біржы.

«У мэтах падтрымання сумы гарантаванай прапановы замежнай валюты на біржы» гэтая пастанова ў першым квартале 2015 будзе далей дзейнічаць», паведаміў на мінулым тыдні Нацбанк.

Магчыма, з лібералізацыяй рынку валюты Нацбанк таксама не будзе спяшацца і стане чакаць «замацавання станоўчых тэндэнцый на валютным і дэпазітным рынках». У гэтым выпадку замежнай валюты ў неабмежаванай суме ў абменніках не з'явіцца ў першым квартале.

Аднак існуюць розныя фактары, якія могуць як паскорыць, так і адкласці перспектыву з'яўлення вольнага доступу да замежнай валюты на рынку.

У мінулую пятніцу Аляксандр Лукашэнка дамовіўся сустрэцца «бліжэйшым часам» з прэзідэнтам Расеі Уладзімірам Пуціным. Варта нагадаць, што ў канцы 2014-га кіраўнікі ўрадаў дзвюх краін абмяркоўвалі падчас тэлефоннай размовы «варыянты выдачы Беларусі фінансавай падтрымкі».

Калі рэальныя грошы Менск бліжэйшым часам з Масквы атрымае, гэта можа паскорыць лібералізацыю валютнага рынку краіны. У іншым выпадку доступ насельніцтва да замежнай валюты можа адкладацца.

Праўда, папярэджваюць аналітыкі фінансавага рынку, замарожванне цяперашняй сітуацыі ў беларускіх абменніках надоўга непазбежна спародзіць валютчыкаў ды іншыя элементы шэрага рынку.

«Калі попыт на валюту на рынку не будзе задавальняцца працяглы час, непазбежна паўстане шэры рынак. Таму трэба як мага хутчэй урэгуляваць сітуацыю на валютным рынку. Плюсаў у гэтай сітуацыі не відаць, а негатыўныя наступствы (незадаволенасць грамадзян, з'яўленне валютчыкаў, множнасць курсаў) відавочныя», - рэзюмаваў Вадзім Ёсуб.