Гары Каспараў: Лёс Пуціна ўжо вызначаны

Сёння Расея перастае быць нармальна функцыянальнай дзяржавай. У нейкі момант сістэма выбухне.

Пра гэта расейскі апазіцыянер і грамадскі дзеяч, чэмпіён свету ў шахматах Гары Каспараў заявіў у інтэрв'ю gazeta.ua.

- Хто перамог, а хто пацярпеў паразу ў апошніх перамовах у Менску?

- Перамовы ў Менску - не шахматная партыя, дзе дзейнічаюць зразумелыя правілы і ёсць канкрэтны вынік. Вынікі Менска-2 трэба ацэньваць у адпаведнасці з тым парадкам дня, які Крэмль навязвае еўрапейцам. Ён ставіць перад сабой задачу - знішчыць украінскую дзяржаву. Для Пуціна ўсе гэтыя перамовы з'яўляюцца спробамі адціснуць тэрыторыі. Карыстаецца відавочнай негатоўнасцю Еўропы да пашырэння канфлікту, страхам пастаўкі Украіне амерыканскай зброі і немагчымасцю адысці.

Менск-2 быў крокам наперад для расейскага прэзідэнта. Усе абавязанні, аб якіх дамовіліся там, тычацца Украіны і Еўропы. Масква ж не ўзяла на сябе ніякіх абавязанняў. І гэта ўражлівае. На перамовах ні словам не згадвалі Расею.

- З такім палітыкам, як Пуцін дарэчная дыпламатыя?

- Мы маем справу не з дыпламатычным працэсам, а з бандытамі і гвалтаўнікамі, якія трымаюць нож ля горла Украіны. Еўрапейцы павінны былі ўстаць на яе абарону. Замест гэтага кожны дзень - з Брусэля і Белага дома - чуем, што канфлікт на Данбасе не мае вайсковага развязання. Гэтыя мантры Захаду аб міру бессэнсоўныя, бо агрэсар думае зусім інакш. На жаль, самападман Захаду прыносіць пакуты ўкраінскаму народу, гінуць людзі. Пуцін і ягоныя тэрарысты ўважаюць, што пакуль не дасягнуць свайго, датуль яны не звязаныя з украінскім бокам ніякімі дамоўленасцямі.

- У арсенале Захаду ёсць хоць нейкія эфектыўныя інструменты ўздзеяння на Пуціна?

- Любыя інструменты з'яўляюцца вытворнымі ад наяўнасці палітычнай волі. Расея - краіна з вялізным ядзерным патэнцыялам. Выкарыстанне жорсткіх метадаў барацьбы з Масквой патрабуе ад палітыкаў рашучасці і здольнасці жорстка паказваць сваю пазіцыю ў перамовах. Асабліва, калі за сталом насупраць цябе сядзіць не чалавек з падобнымі каштоўнасцямі, а бандыт - добра ўзброены і нахабны. Заходнія лідары дэманструюць абсалютную слабасць у такім супрацьстаянні. Хоць інструменты ўздзеяння, напрыклад санкцыі, у іх ёсць.

Неабходна зразумець: якім бы высокім не быў кошт спынення агрэсара сёння, заўтра прыйдзецца плаціць яшчэ даражэй. Загіне больш людзей, канфлікт можа перайсці ў новую стадыю. Пуцін шантажуе ўсіх ужываннем тактычнай ядзернай зброі. Акрамя таго, ёсць вялікая колькасць людзей з заходняга бізнэсу і палітыкі, "прыкормленыя" Крамлём.

- Напрыклад?

- Пачнем з былога нямецкага канцлера Герхарда Шродэра і фінскага прэм'ер-міністра Паава Ліпанена. Абодва працуюць на газпрамаўскія структуры. Прарасейскімі таксама можна назваць Сільвіё Берлусконі і Нікаля Сарказі. Сюды ж належаць экс-прэм'ер Венгрыі Віктар Орбан, новы ўрад Грэцыі, чэскі прэзыдэнт Мілаш Зэман. Не забываем і пра былога дзяржсакратара ЗША Генры Кісінджэра. У руках Пуціна - велізарныя фінансавыя рэсурсы. Іх паспяхова выкарыстоўвалі для стварэння лабісцкай сеткі, якая сёння ўсяляк перашкаджае кардынальнаму змяненню заходняй пазіцыі ва ўкраінскім пытанні.

- Аднак Захад пайшоў на санкцыі супраць Расеі.

- Быў вымушаны прымяніць іх. Але ўсё гэта адбываецца з дзікім скрыпам. Будапешцкі мемарандум жа гарантуе тэрытарыяльную цэласнасць Украіны ў абмен на адмову ад ядзернай зброі. Кіеў атрымаў афіцыйныя гарантыі бяспекі ад Вашынгтона і Лондана. Згодна з міжнароднымі нормамі, краіны-падпісанты абавязаны даць Украіне ўсебаковую дапамогу. Прынамсі - пастаўкі зброі і жорсткая пазіцыя ў дачыненні да Расеі.

- Чаму не бачым гэтага?

- Калібр палітыкаў там не той. Усе занятыя сваімі ўнутранымі праблемамі. Такое ўражанне, што Абаму не цікавіць прэстыж офіса, які ён прадстаўляе. Біл Клінтан, які падпісваў Будапешцкі мемарандум, таксама "маўчыць у анучку". Нічога не чуем ад Хілары Клінтан, якая, хутчэй за ўсё, будзе балатавацца на пасаду прэзідэнта ЗША.

Баяцца дзейнічаць. Калі вы фіксуеце публічна нейкую праблему - вы павінны рэагаваць. А яны замест гэтага, як чарапахі або страусы, хаваюць свае галовы. Калі праблема не агучаная - яе як бы і няма. Таму сёння з такой актыўнасцю заходнія палітыкі гавораць пра ісламскую дзяржаву. Гэта таксама страшная пагроза, але яна мае матэрыяльнае развязанне. Можна паслаць жаўнераў, знайсці шэраг спосабаў, як ліквідаваць, ці сур'ёзна пакалашмаціць гэтую арганізацыю.

З Пуціным так не атрымаецца. Расейскае войска далёка не ў тым стане, каб супрацьстаяць NATO, але валодае ядзернай зброяй.

- Як доўга можа працягвацца "страўсіная" палітыка Захаду?

- Ёсць аб'ектыўная логіка падзей. Менск-2 не даўгавечны. Не атрымаецца доўга рабіць выгляд, што дасягнутыя дамоўленасці садзейнічаюць міру ва Украіне. У найбліжэйшай перспектыве пастаўкі амерыканскага зброі ва Украіну - непазбежныя. У той жа час, Пуцін будзе працягваць рэалізоўваць сваю стратэгію.

- У чым яна заключаецца?

- Ён мае намер абяскроўліваць Украіну. Выклікаць унутраны крызіс, звязаны са складаным эканамічным становішчам і сталым фактарам ахвяр. Ягоная звышзадача - заставацца ва ўладзе бясконца. З часам для любога дыктатара ўзнікае праблема матывацыі насельніцтва. Народу трэба тлумачыць пастаянна, чаго ж ты там, у Крамлі, знаходзішся столькі часу. Усе эканамічныя аргументы ўжо вычарпаныя. Нават без санкцый нічога станоўчага ў эканоміцы і сацыяльным кірунку Пуцін прапанаваць не здольны. Што застаецца ў такім выпадку? Імперская палітыка на прасторах былых савецкіх рэспублік.

Расею накрыў махавік вар'яцкай нацыяналістычнай прапаганды. Гэта ўжо нават не Гебельс. Хутчэй за Оруэл. Стоадсоткавая хлусня: "Мір - гэта вайна", "Свабода - рабства".

Яшчэ адна частка плана Пуціна - разбурэнне міжнародных інстытутаў бяспекі. Чым каламутней вада, тым больш шанцаў ствараць кропкі напружання ва ўсім зямным шары. Чым больш гэтае напружанне, тым больш шанцаў прадаўжаць агрэсіўную палітыку на прасторах былога СССР і падрываць сістэму бяспекі ў Еўропе. Нездарма Пуцін зацікаўлены ў падтрымцы самых радыкальных палітычных сіл у Еўропе - і правых, і левых. Нядзіўна, што грэцкі ўрад, які як раз і ўяўляе сабой камбінацыю левых і правых, знаходзіцца на ўтрыманні Крамля. Пуцін актыўна падтрымлівае вугорскае сацыялістычнае кіраўніцтва, французскую партыю Марын Ле Пен "Нацыянальны фронт". Усе палітычныя сілы, якія выступаюць супраць аб'яднанай Еўропы, - у арбіце Пуціна.

- Ці з’яўляецца здзяйсняльнай ягоная "місія"?

- Пэўных поспехаў ён дасягнуў. Але мы павінны памятаць, што цыклічны паўтор гісторыі - няўхільны. У Гітлера таксама былі вялікія поспехі. Дзесьці да 1941 года яму пастаянна ішла карта - тройка, сямёрка, туз. А потым выпадае пікавая дама. Крах непазбежны. Рана ці позна Пуціну прыйдзецца сутыкнуцца са значна больш жорсткай рэакцыяй Захаду.

На жаль, Абама будзе ў Белым доме яшчэ амаль два гады. Гэта вялікая праблема для свабоднага свету. Таму што яго адміністрацыя зусім не здольная супрацьстаяць націску Крамля. Магчыма, сітуацыя зменіцца пад уплывам зрушэння акцэнтаў унутры амерыканскага грамадства. Цяпер ужо 70 адсоткаў уважаюць Расею ворагам. Плюс Кангрэс цалкам кантралююць рэспубліканцы. Магчыма, што нават пры гэтай адміністрацыі ўбачым больш радыкальную пазіцыю ў дачыненні да Расеі. Еўропе давядзецца прызнаць, што дыпламатычнага варыянту прыпынку агрэсара не існуе.

- Сярод расейскіх экспертаў часта можна пачуць меркаванне, што Расею без Пуціна чакае хаос. Таму лепш трываць дыктатара, але мець стабільнасць. На чым заснаваны гэты страх?

- Лёс Пуціна ўжо вызначаны: ён памрэ ў Крамлі. Дрэнная навіна - мы не ведаем, калі гэта адбудзецца. Добрая - Пуцін таксама гэтага не ведае. Калапс рэжыму можа прывесці да яшчэ больш страшных наступстваў, чым распад СССР. Складана прагназаваць магчымыя сцэнары. Тыя, хто агучвае меркаванне, што без Пуціна ў Расеі будзе хаос, кроўна зацікаўлены ў захаванні яго ва ўладзе. Паколькі маюць устойлівую кармушку і разумеюць: ва ўмовах свабоднай канкурэнцыі ў іх узнікнуць вялікія праблемы.

Рана ці позна дыктатуры абвальваюцца. Чым даўжэй дыктатар ва ўладзе - тым больш жорсткімі абвал. Сёння ў Расеі няма ніякай сувязі паміж народам і ўладай. Ёсць наглядны прыклад адзінаасобнай дыктатуры. Гэта самая небяспечная і найбольш няўстойлівае форма праўлення. У СССР было Палітбюро - хоць нейкая сістэма стрымання і процівагі. Маглі ліквідаваць Хрушчова і паставіць Брэжнева. Гэта значыць сістэма ўнутры магла рэагаваць. У Кітаі таксама ёсць Палітбюро. Калі прыняцце пастановы распыляецца на пэўную колькасць людзей, сістэма становіцца больш устойлівай. Калі ж улада засяроджваецца ў руках аднаго чалавека, то ўсё ўпіраецца ў ягоную харызму. Лідар павінен пастаянна падтрымліваць вобраз фюрэра, правадыра. Таму і палітыка з гадамі - як замежная, так і унутраная - становіцца ўсё больш агрэсіўнай. А адкат - заўсёды жудасны. Любыя тэрытарыяльныя набыцці пры дыктатуры заканчваюцца тэрытарыяльнымі стратамі, калі сістэма бурыцца.

- Як доўга Масква будзе зацікаўленая ў падтрымцы тэрарызму на Данбасе?

- Столькі, колькі Пуцін будзе пры ўладзе.

- Колькі Расеі засталося існаваць у цяперашніх межах? Якія магчымыя сцэнары распаду?

- Кожны дзень знаходжання Пуціна ва ўладзе павялічвае магчымасць тэрытарыяльнага распаду. Сёння Расея перастае быць нармальна функцыянальнай дзяржавай. У нейкі момант сістэма выбухне. Такі выбух вельмі часта змятае дыктатара. А можа зрушыць і ўсю краіну.

Унутры Расеі ёсць каласальнае напружанне. Як міжнацыянальнае, так і міжканфесійнае. Не зразумела, як сябе павядзе Паўночны Каўказ пасля падзення рэжыму. Рамзан Кадыраў, які сёння клянецца ў вернасці Пуціну, заўтра можа падняць зялёны сцяг джыхаду. Кожны будзе выжываць па-свойму. Кітай даўно чакае, калі зможа праглынуць Усходнюю Сібір і Далёкі Усход. Крах рэжыму Пуціна прывядзе да ланцуговай рэакцыі - ад Калінінграда да Уладзівастока.