Лукашэнку давядзецца сутыкацца са стыхіяй

Народ выяўляе сябе ў крытычныя моманты.

На гэтым тыдні ўлады вызначылі, за што будуць плаціць «дармаеды». Урад вызначыў, што аплата паводле 100%-га тарыфу будзе брацца за паслугі ЖКГ, звязаныя з ацяпляльным сезонам (гарачая вада, газ, цеплазабеспячэнне). Наколькі разумна з боку ўлад ісці на такі крок, бо восеньскія і зімовыя рахункі і так выклікаюць хвалю абурэнняў? На гэтае ды іншыя пытанні Charter97.org адказвае адзін з лідэраў Беларускага Нацыянальнага Кангрэсу, каардынатар грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Яўген Афнагель:

- Мабыць, яны проста не маюць іншага выйсця, яны не здолелі прыдумаць, дзе яшчэ можна знайсці грошы. Замежная крыніца папаўнення бюджэту - расейская падтрымка - амаль вычарпалася. Пуціну самому патрэбныя сродкі, бо эканоміка Расеі фактычна пераводзіцца на ваенныя рэйкі. Думаю, што Лукашэнка ўжо даўно атрымаў выяўны сігнал з Масквы: шукай грошы сам. Ён і спрабуе рабіць гэта, вымантачваючы крэдыты на Захадзе і прыдумляючы новыя зборы ўнутры краіны.

Думаю, што большая частка асяроддзя дыктатара выдатна ўсведамляе наступствы сваіх дзеянняў. Вось толькі наўрад распавядае пра іх свайму гаспадару, баяцца траўмаваць псіхіку. Не будуць жа чыноўнікі і прыдворныя аналітыкі казаць яму не проста пра абурэнне, а пра сапраўдную нянавісць, якую адчуваюць у дачыненні да іх людзі, пра тое, што ў такой сітуацыі невялікай іскры можа выстарчыць для таго, каб беларусы зноў выйшлі на вуліцы. Менавіта таму цяпер затыкаюць рот незалежным журналістам, блакуюць «Хартыю-97», прымаюць драконаўскія папраўкі ў «Закон аб СМІ», праводзяць кампанію дыскрэдытацыі апазіцыі, адпраўляюць за краты новых палітвязняў. Усе сілы рэжыму кінутыя на тое, каб не дапусціць пратэстаў.

Так, трэба прызнаць, што такія крокі чыняць шкоду і дэмакратычным сілам, і незалежным СМІ, і бяспецы краіны. Але сёння праблему для ўладаў прадстаўляюць ужо не толькі журналісты і апазіцыя, а ўсе беларусы. А калі цярпенне народа лопне, то дыктатару давядзецца мець справу са стыхіяй, якая змятае ўсё на сваім шляху. Спыніць яе забаронамі і дэкрэтамі немагчыма.

- Журналісты палічылі, што дармаеды паводле новага дэкрэту будуць пераплачваць 700 рублёў, што значна больш, чым паводле старога. Якой будзе рэакцыя, калі надыдзе час разлікаў?

- Народ, як і чалавек, праяўляе сябе ў крытычныя моманты. Улетку мінулага года я быў у Арменіі, аб'ехаў усю краіну - нішто не паказвала на тое, што праз шэсць месяцаў на вуліцы Ерэвана выйдуць сотні тысяч людзей. Большасць з тых, з кім даводзілася размаўляць на палітычныя тэмы, казалі звыклыя беларускаму вуху фразы: «ёсць праца - ужо добра», «выжыць можна», «іншыя яшчэ горш», «галоўнае, каб не было вайны», «не хочам, як ва Украіне» і г. д. Тое ж самае было ў СМІ - і ў дзяржаўных, і ў незалежных. Ніхто нават і думкі пра магчымасць маштабных пратэстаў не дапускаў. Але надышоў момант праўды, і ўсё імкліва змянілася.

Ніхто не ведае, як павядуць сябе беларусы ў такі момант. Усе, нават нешматлікія прыхільнікі Лукашэнкі, ведаюць, што ён непазбежны, і што ён набліжаецца. Магчыма, сігналам да яго стане «дэкрэт аб дармаедах», магчыма, нешта іншае. Стыхія - гэта не тая з'ява, якую можна запланаваць або пралічыць. Можна толькі адчуваць яе набліжэнне і рыхтавацца да яго.

- Лукашэнка ў мінулым любіў артыкуляваць «дармаедскую» праблему. Але ў апошнім пасланні «народу і парламенту» абышоў яе бокам. Як думаеце, з чым звязана маўчанне дыктатара? Ці верыць сам урад, што атрымаецца сабраць новы «дармаедскі» падатак?

- Дэкрэт у кожным выпадку дзейнічаць не будзе. Ужо цяпер беларусы абмяркоўваюць у сацсетках, як не плаціць падатак, шукаюць пралазы, якія дазваляюць абыйсці яго. Але трэба разумець, што ўлады таксама не марнуюць час. Яны будуць вынаходзіць новыя спосабы адабрання грошай у людзей і спыняцца толькі тады, калі мы ім пра гэта выразна і недвухсэнсоўна скажам.

Што да маўчання Лукашэнкі на гэтую тэму, то яно зразумелае. Псіхалагічна складана казаць пра тое, з чым звязаны не самыя найлепшыя ўспаміны. А «дармаедская праблема» нагадвае яму пра вясну 2017 года, пра дзясяткі тысяч людзей на вуліцах, пра лозунг «Баста!», які гучыць ва ўсёй краіне. Пра каласальныя сродкі, якія давялося выдаткаваць на здушэнне пратэстаў. І - самае галоўнае - пра нашу перамогу над ім. У Лукашэнкі - траўма пасля паразы. Натуральна, ён хоча як мага хутчэй забыць пра такі жахі. Вось толькі сумняваюся, што гэта рэальна.