Папяровы выбух: чаму ў Беларусі становіцца больш гатоўкі?

Ролю адыгралі і санкцыі, і ценявая эканоміка.

Дзель гатоўкі у грашовай масе ў Беларусі падскочыла ў крызісы 2020 і 2022 гадоў і пасля гэтага не вярнулася да нармальнага значэння. На думку экспэртаў Нацбанка, ролю адыгралі санкцыі і ценявая эканоміка, піша выданне "Белорусы и рынок".

У жніўні аб'ём гатовых грошай вырас амаль на чвэрць у параўнанні з тым самым месяцам мінулага года, паведаміў Нацбанк. Актыўна прырастае і іншы кампанент "хуткіх грошай" - сродкі на бягучых рахунках юрыдычных і фізічных асоб павялічыліся на 20%. Пры тым, што ў раздробным таваразвароце працягвае расці дзель безнаяўных аплат. Некаторыя лічаць гэта прыкметай перагрэву эканомікі. Сваю версію прапанавалі экспэрты Управы даследаванняў і стратэгічнага развіцця Нацбанка ў часопісе "Банкаўскі веснік". Артыкул напісала група аўтараў на чале з намеснікам начальніка ўправы Міхаілам Дземідзенкам.

Як заўважылі аналітыкі, тэндэнцыя да павелічэння дзелі наяўных грошай (М0) у іншых грашовых агрэгатах адбываецца ў Беларусі апошнія 10 гадоў. Удзельная вага гатовых грошай у рублёвай грашовай масе (М2) вырасла з 15,4% у 2014 годзе да 23,5% у 2023-м.

На іх думку, галоўнымі чыннікамі ў гэтым працэсе сталі "стабілізацыя макраэканамічнай сітуацыі і дэвалютызацыя" ў Беларусі. Дзякуючы гэтаму падвышаўся попыт на нацыянальную валюту, у тым ліку ў гатоўцы. Аднак апошнім часам паскарэнне росту гатоўкі ўплываюць іншыя чыннікі.

У крызіс выбіраюць матэрыяльныя грошы

Удзельнікі рынка аддаюць перавагу скарыстацца гатовай валютай у перыяды падвышанай нявызначанасці ў эканоміцы і крызісе. Аналіз, праведзены аўтарамі, паказаў, што пасля нестабільнасці пачатку 2000-х гадоў толькі двойчы назіраўся экстраардынарны прырост дзелі наяўных грошай у грашовай масе: у жніўні 2020 года і сакавіку 2022-га. У артыкуле пазначана, што першы скачок адбыўся ў перыяд "грамадска-палітычных падзей у краіне", а другі - "у сувязі з пачаткам СВА" ("спецыяльная ваенная аперацыя" - так Масква і афіцыйны Менск называюць вайну ва Украіне. - Заўв. рэд. .).

Аднак пасля гэтых двух скокаў паказчык дзелі наяўных грошай не вярнуўся да нормы, а працягвае расці.

Ценявая эканоміка

Суб'екты ценявой эканомікі ў большай ступені, чым суб'екты фармальнай эканомікі, выкарыстоўваюць для разлікаў гатовыя грошы. Паводле звестак Белстата, з 2018 да 2023 год колькасць нефармальна занятых вырасла на 17,9%, у той час як колькасць усяго занятага насельніцтва ў эканоміцы за гэты перыяд скарацілася на 2%. Такім чынам, дзель нефармальнай занятасці ў агульнай колькасці працоўных за пяць гадоў узрасла з 8 да 9,6%.

Звесткі ВУП таксама пацвярджаюць гэтую тэндэнцыю: уклад неназіранай эканомікі ў ВУП (паводле інфармацыі Белстата) вырас з 10,3% у 2018 годзе да 11,1% у 2022-м. Аднак замежныя экспэрты ацэньваюць суму нефармальнай эканомікі ў Беларусі значна вышэй. Напрыклад, паводле ацэнак экспэртаў Сусветнага банка, ён склаў 36,8-43% ВУП у 2020 годзе (у залежнасці ад метаду), а паводле версіі экспэртаў World Economics - 38% ВУП у 2022 годзе.

Санкцыі

Пасля ўзмацнення ў 2022 годзе эканамічных санкцый умовы гаспадарання і магчымасці рэалізацыі сваёй прадукцыі на замежныя рынкі для многіх суб'ектаў эканомікі Беларусі істотна пагоршыліся. Аднак малы бізнэс у гэтых умовах дэманструе найбольшую гнуткасць і эфектыўнасць. І часцей карыстаецца гатоўкай.

Акрамя таго, санкцыі ўскладнілі правядзенне безнаяўных міжнародных разлікаў, асабліва з удзелам фізічных асоб. Адным з выхадаў стала пашырэнне выкарыстання гатовых грошай.

Нізкія працэнтныя стаўкі

Нізкія рэальныя стаўкі на дэпазітах падчас стрэсавых перыядаў павялічваюць попыт на наяўныя грошы як у нацыянальнай, так і ў замежнай валюце.

"Вялікая гнуткасць у падвышэнні працэнтных ставак... дазволіла б падвысіць стымулы да ашчадку і знізіць дзель гатовых грошай у абарачэнні", – мяркуюць аўтары.

Паперы стане яшчэ больш

Запасы гатовай замежнай валюты ў насельніцтва і нефінансавых арганізацый зараз перавышаюць М0 удвая. Пры стабільна нізкай інфляцыі ды іншых фактарах, якія спрыяюць дэвалютызацыі, даляры і еўра будуць паступова абменьвацца на наяўныя беларускія рублі. Гэта прывядзе да яшчэ большага росту аб'ёму гатовых грошай у абарачэнні і павелічэння іх дзелі ў шырокай грашовай масе ў сярэднетэрміновай перспектыве, прагназуюць аналітыкі Нацбанка.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com