Наталля Радзіна: Гэта астатні спектакль Лукашэнкі

Сітуацыя будзе кардынальна мяняцца.

У Беларусі на 26 студзеня 2025 года абвешчаныя так званыя «прэзідэнцкія выбары». Фактычна - датэрміновыя. Лукашэнка ўжо абвясціў аб сваім удзеле. Чаму дыктатар так спяшаецца? Пра гэта галоўная рэдактарка сайта Charter97.org Наталля Радзіна расказала ў інтэрв'ю на YouTube-канале вядомага журналіста Яўгена Кісялёва:

- Па-першае, гэта ні ў якім разе нельга назваць «выбарамі». Гэта чарговы фарс. Лукашэнка фальсіфікаваў «выбары» на працягу ўсіх 30 гадоў свайго кіравання. Чарговы спектакль, які ён мае намер правесці 26 студзеня 2025 года, упэўнена, будзе для яго астатнім. І Лукашэнка сам гэта цудоўна разумее. Перакананая, што ў дыктатара няма яшчэ пяці гадоў. Дыктатура ў Беларусі абрынецца значна раней. А чаму ён спяшаецца? Гэтым Лукашэнка паказвае свой страх. Ён разумее, што часу ў яго засталося мала. «Выбары» пройдуць датэрмінова, як мінімум - на шэсць месяцаў раней. Фізічны стан Лукашэнкі дастаткова цяжкі, мы гэта ўсё цудоўна бачым. Пакуль ён стаіць на нагах, відаць, надумаў правесці так званыя «выбары». Таксама дыктатара прымушае спяшацца ціск, які ідзе на яго з усіх бакоў.

Беларуская журналістка раскрытыкавала "план" офіса Ціханоўскай на так званыя выбары:

- Вядома, ніякага ўплыву на сітуацыю ўнутры краіны Ціханоўская не мае. Адбываецца імітацыя дзейнасці. Пасля абвяшчэння даты «выбараў» офіс Ціханоўскай выступіў з заклікам «галасаваць супраць усіх». Гэта абсалютная гульня на карысць улады. Думаю, што гэтыя выбары трэба цалкам ігнараваць. Калі вы заклікаеце людзей галасаваць супраць усіх, вы забяспечваеце ўладам прыход. Вы заклікаеце беларусаў прыходзіць на выбарчыя ўчасткі, легітымізуючы гэты фарс і забяспечваючы карцінку для прапагандысцкіх тэлеканалаў. Потым Лукашэнка малюе лічбу 80%. Я заклікаю беларусаў не ўдзельнічаць у выбарах, ігнараваць іх па меры сіл і магчымасцяў. Калі ж вас прымушаюць (мы разумеем, што ўлады будуць выкарыстоўваць адміністрацыйны рэсурс), лепей псаваць гэтыя бюлетэні. Зразумела, што сёння складана казаць пра адкрыты пратэст супраць улады, улічваючы ўзровень рэпрэсій, але праігнараваць гэтыя «выбары», думаю, абавязаны кожны грамадзянін Беларусі.

Мы выдатна разумее, што лічбы ўжо падрыхтаваныя. Напэўна, Лукашэнка захоча намаляваць блізу 80%. Магчыма, больш, бо ў Пуціна на мінулых «выбарах» было 87%. Гэта не мае ніякага значэння. Але вельмі важна, каб у дзень выбараў былі пустыя ўчасткі. Так, людзей будуць гнаць на датэрміновае галасаванне, бо прасцей чалавека з працоўнага месца адправіць, але ў дзень «выбараў» мы можам забяспечыць пустыя ўчасткі. Менавіта так беларусы выкажуць свой пратэст супраць дыктатуры. Гэта абсалютна бяспечна.

Ці можа на гэтых выбарах з’явіцца тэхнічны кандыдат, якога можа падтрымаць апазіцыя? Наталля Радзіна мяркуе, што гэты варыянт выключаны:

- У 2025 годзе такі сцэнар немагчымы. Сёння на гарызонце не бачна нават спойлераў, якія наважацца пайсці з Лукашэнкам на гэтыя «выбары». Але, мяркую, знойдуцца нейкія людзі, якія будуць нявыгадна выглядаць на фоне дыктатара. Хаця зараз кожны кандыдат будзе выглядаць лепш, настолькі Лукашэнка лядашчы і слабы. Але гэта будуць абсалютна бяспечныя людзі. Пра галасаванне тут немагчыма казаць, трэба яго ігнараваць.

У выбарах ёсць сэнс удзельнічаць, калі пасля іх арганізоўваецца акцыя пратэсту. А прыход дыктатару забяспечваць нельга.

Галоўная рэдактарка сайта Charter97.org упэўненая, што ў Лукашэнкі няма магчымасці трымацца ва ўладзе на працягу пяці гадоў:

- Скончыліся рэсурсы ў ягонай дыктатуры, заканчваюцца рэсурсы і ў Масквы. Думаю, што ў найбліжэйшай будучыні нас чакаюць вельмі сур'ёзныя падзеі. Перамены ў Беларусі адбудуцца значна раней, чым праз пяць год. Бачу гэта і ў настроях беларускай наменклатуры, якая сёння, ведама, запалоханая і не можа падняць свой голас супраць Лукашэнкі, але відавочна, што іх не задавальняе тая сітуацыя, якая склалася ў краіне.

Яны бачаць пагрозы, якія нарастаюць з боку Масквы і ў сувязі з вайной супраць Украіны, і ў сувязі з планамі Пуціна аб пашырэнні імперыі. Наменклатура і бізнэс напалоханыя ўзроўнем беззаконня, якое сёння чыніцца ў Беларусі. Бо тыя сілавыя структуры (фактычна – бандыцкія фармаванні), якія кідаюць у турмы палітычных зняволеных, праводзяць рэпрэсіі і супраць бізнэсоўцаў, і чыноўнікаў. Дакладна як 1937-ы год. Лукашэнка гэтым сілавікам развязаў рукі, ім сёння дазволена ўсё. Такая сітуацыя многіх не задавальняе. Таму незадаволенасць і сярод наменклатуры, і сярод бізнэсу сёння сур'ёзная.

Наталля Радзіна мяркуе, што Расея аслабне і пачне раскідвацца, што прывядзе да кардынальных змен у Беларусі. Аргументуючы сваю пазіцыю, яна падае прыклад СССР:

- Давайце ўспомнім усесаюзны рэферэндум аб захаванні СССР, які прайшоў 17 сакавіка 1991 года. Ён быў праведзены ў дзевяці з 15 саюзных рэспублік. У той жа Беларусі намалявалі больш за 70% за захаванне СССР. Праз некалькі месяцаў, у жніўні гэтага ж года, «савок» перастаў існаваць.

Усё залежыць ад кута погляду. Сёння я бачу слабага і лядашчага Лукашэнку, слабага і старога Пуціна. Ведаю, што рэсурсы Расеі абсалютна вычарпальныя.

Давайце ўспомнім выдатнага савецкага дысідэнта Андрэя Амальрыка, які ў 1969 годзе напісаў эсэ «Ці праіснуе Савецкі Саюз да 1984 года». У яго наступнай кнізе «Нататкі дысідэнта» я прачытала, якой была рэакцыя ягоных сяброў на гэтую працу. Яму казалі, што «гэтага ніколі не будзе», «Савецкі Саюз праіснуе яшчэ тысячу гадоў». Андрэй Амальрык правёў бліскучы аналіз таго, што такое Савецкі Саюз і што такое савецкая сістэма. Убачыў яе слабасць і ўразлівасць. Убачыў, што яна не зможа доўга існаваць у ізаляцыі і пры гонцы ўзбраенняў. Ён бачыў настрой грамадства, для яго апісання ён выкарыстоўваў тэрмін «двухдумнасць». Андрэй Амальрык пісаў, што людзі не падтрымліваюць савецкі рэжым. Ён прадказаў немінучую вайну. Праўда, памыліўся, яна была не з Кітаем, а ў Афганістане. І Савецкі Саюз распаўся. Так, не ў 1984-м, а ў 1991-м, але разбурэнне пачалося з 1985-га, калі прыйшла «перабудова».

ДУмаю, што сённяшняя сітуацыя ў сучаснай Расеі такая ж. Мы ўсе ахвяры ІПСА. Расейская прапаганда працуе. Яе мэта - пераканаць, што «рэжым моцны», ьПуцін будзе вечна», «Расея будзе вечна». Не, імперыя абрынецца, я ў гэтым перакананая.

Яўген Кісялёў пагадзіўся з гэтым сцвярджэннем і выказаў меркаванне, што многія песімістычныя прагнозы сёння звязаныя з «інэрцыяй успрымання»:

- Калі ўспомніць тыя гады, я гатовы сапраўды пацвердзіць, што нават калі здарыўся няўдалы путч, калі афіцыйна была прызнаная незалежнасць Латвіі, Літвы і Эстоніі, выдатна памятаю, што шматлікія людзі не маглі выказаць здагадку, што СССР раскідаецца праз некалькі месяцаў. Усе думалі, што будзе знойдзена нейкая формула абноўленага саюза, будзе не СССР, а іншая абрэвіятура. А калі на піку былі дэмакратычныя падзеі - 1989 год, першы з'езд народных дэпутатаў, разгар гарбачоўскіх рэформаў - дакладна ніхто не меркаваў, што СССР раскідаецца праз 2,5 гады. Гэта была інэрцыя ўспрымання. Мяркую, што сёння шмат хто знаходзіцца ў яе палоне, што вядзе да адчування непазбежнасці цяперашняга быцця, якое нібыта будзе працягвацца яшчэ 15-20 гадоў.

Наталля Радзіна ўказала на прамыя сімптомы таго, што ў рэжымаў Пуціна і Лукашэнкі пачаліся сур'ёзныя праблемы:

- У Расеі заканчваюцца чалавечыя рэсурсы. Навошта запрашаць паўночнакарэйскіх жаўнераў? Відавочна, што яны каштуюць расейскаму рэжыму танней, чым уласныя кантрактнікі, якім выплачваюцца каласальныя заробкі. А гэта значыць, што заканчваюцца і грошы. Сектаральныя санкцыі, якія ўвёў Захад, дзейнічаюць. Нават калі яны абыходзяцца праз трэція краіны, рэжым нясе вялізныя выдаткі. Падтрымка тэрарыстычных рэжымаў ва ўсім свеце таксама каштуе Пуціну вельмі дорага.

Наконт сітуацыі ў Беларусі я магу сказаць, што датацыі з боку Масквы значна скараціліся, а Лукашэнка звык існаваць выключна на расейскія грошы, якія ўсе 30 гадоў ішлі плынню ў Беларусь. А цяпер - усё, кранік перакрыты. Дзейнічаюць санкцыі Захаду, найперш - супраць нафтапрадуктаў, якія не ідуць у Еўропу і страчаны галоўны ўкраінскі рынак. Калійныя і азотныя ўгнаенні таксама не ідуць такой плынню, як да ўвядзення санкцый. Гэта ўсё сур'ёзна б'е па рэжыме. Я бачу, што ён сёння ў стане паўраспаду, а грамадства ненавідзіць дыктатара. Так, сёння ўдаецца ўтрымліваць пад кантролем людзей з дапамогай карных структур, але ж гэтым апрычнікам трэба плаціць заробак, яны прызвычаіліся добра жыць.

Наталля Радзіна мяркуе, што Масква пры ўсіх раскладах не зможа перашкодзіць змене рэжыму Лукашэнкі:

- Думаю, што нават наменклатура супраць удзелу Лукашэнкі ў гэтых «выбарах». Апроч таго, што ён стары і лядашчы, дыктатар абсалютна анахранічны. Ён не ў стане прапанаваць нейкую альтэрнатыву развіццю краіны, Лукашэнка вядзе яе ў нявыкрутку. Татальная залежнасць, якая ў яго ёсць ад Масквы, нішчыць сённяшнюю Беларусь. Я бачу, што значная частка чыноўнікаў гэта разумее. Адбываецца змена пакаленняў, прыходзяць зусім іншыя людзі, якія значна маладзейшыя за Лукашэнку і не хацелі б страціць краіну і сваё становішча ў структурах улады. Думаю, што яны задумваюцца, што ўладу ў Беларусі трэба мяняць і дамаўляцца з Захадам і апазіцыяй, каб знайсці выйсце з гэтай сітуацыі.

У перспектыве можа быць створаны пераходны ўрад, які павінен будзе звярнуцца па дапамогу да Захаду. Калі нават наменклатурны пераварот адбудзецца да паслаблення Масквы, кааліцыйны ўрад, у які павінен будзе ўвайсці наменклатура, вызваленыя з турмаў палітвязні і частка эміграцыі, можа заклікаць міжнародную супольнасць увесці ў Беларусь міратворчы кантынгент пад эгідай NАТО ці ААН, як былі ўведзеныя міратворчыя сілы. У іх KFOR, а ў на з можа быць BYFOR.

Ці зможа Расея супрацьстаяць гэтаму? А колькі РФ вызваляе Курскую вобласць? А гэта ўласная краіна. Сваімі рэсурсамі не змаглі. Кінулі чачэнцаў – разбегліся, зараз адпраўляюць паўночных карэйцаў. На колькі іх выстарчыць? Давайце не будзем перабольшваць сілу Расеі. Трэба дзейнічаць без аглядкі на Маскву. Так, трэба разумець усю складанасць сітуацыі, але дзейнічаць у інтарэсах сваёй краіны. Рэжым Лукашэнкі немінуча абрынецца.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com