Беларусы хочуць справядлівасці

І суду над сілавікамі.

Праваабарончы цэнтр «Вясна» і Міжнародны камітэт расследавання катаванняў у Беларусі прэзентавалі даследаванне «Як успрымаюць справядлівасць людзі, якія перажылі катаванні і жорсткае абыходжанне».

Прапануем азнаёміцца з некаторымі ягонымі вынікамі.

Надзея на хуткую справядлівасць у Беларусі згасае, вера ў міжнародную падтрымку слабая

Большасць рэспандэнтаў (84%) думае, што шанцы на правасуддзе ў Беларусі ў найбліжэйшай перспектыве вельмі малыя або практычна адсутнічаюць. Гэты песімізм тлумачыцца жорсткім кантролем рэжыму над прававой сістэмай і жорсткім уціскам іншадумства.

Акрамя таго, 64% пацярпелых сумняваюцца, што міжнародныя арганізацыі або іншыя краіны дапамогуць ім дамагчыся справядлівасці.

Патрабуюць больш суровага пакарання вінаватых у дзяржаўным гвалце

З пачатку рэпрэсій у 2020 годзе погляды пацярпелых на справядлівасць змяніліся. 40% апытаных цяпер патрабуюць больш суровага пакарання вінаватых у дзяржаўным гвалце, што значна больш у параўнанні з мінулымі паказнікамі. У той самы час 16% выказваюць надзею проста на спыненне гвалту.

Нягледзячы на змрочныя перспектывы правасуддзя ў Беларусі, імкненне да справядлівасці застаецца моцным. Блізу 93% рэспандэнтаў ужо распачалі актыўныя дзеянні, такія як дакументацыя кейсаў у праваабарончых арганізацыях, удзел у інтэрв'ю ці падтрымка ініцыятываў у галіне праваабароны.

Акрамя таго, 40% пацярпелых падавалі скаргі ў беларускія органы, такія як пракуратура, суды і Следчы камітэт.

Пры гэтым толькі 9 адсоткаў звярнуліся па дапамогу ў міжнародныя арганізацыі.

Індывідуальнае пакаранне для вінаватых, міжнародны трыбунал і кампенсацыі.

Большасць рэспандэнтаў (84 адсоткі) мяркуе, што ступень вінаватасці і пакаранне для тых, хто ўчыніў злачынствы, павінны вызначацца ў індывідуальным парадку, а не мець калектыўны характар.

Таксама 56% рэспандэнтаў думае, што вінаватыя павінныя быць пазбаўленыя права займаць пэўныя пасады ці займацца пэўнай дзейнасцю, а 47% выступаюць за турэмнае зняволенне, уключаючы пажыццёвае.

Ідэя міжнароднага ўмяшання карыстаецца шырокай падтрымкай: 46% апытаных падтрымліваюць стварэнне міжнароднага трыбуналу для Беларусі. Яшчэ 34% мяркуюць, што справядлівасць павінна перамагчы ў беларускіх судах пасля змены ўлады.

Шэсць адсоткаў апытаных мяркуюць, што ў першую чаргу вызначыць від і ступень адказнасці вінаватых у тым, што здарылася, павінен суд у іншай дэмакратычнай краіне ў рамках універсальнай юрысдыкцыі.

Ахвяры патрабуюць не толькі пакарання вінаватых, але і ўсебаковай справядлівасці, у тым ліку пакрыцця шкоды. Апытанне паказала, што 87% рэспандэнтаў хочуць кампенсацыі за матэрыяльную шкоду, у тым ліку выдаткі на лекаванне і канфіскаваную маёмасць, 82% называюць прыярытэтам медыцынскую і псіхалагічную рэабілітацыю, а 80% хочуць аднавіць сваю грамадскую рэпутацыю.

Страх, нястача ведаў і апатыя перашкаджаюць ахвярам дамагчыся справядлівасці

Многія пацярпелыя сутыкаюцца з сур'ёзнымі перашкодамі на шляху да правасуддзя. Нястача бяспекі і страх адплаты – не толькі для сябе, але і для сваіх сем'яў – дзейнічаюць як важныя стрымальныя чыннікі. Акрамя таго, 76% указваюць на бессэнсоўнасць пошуку правасуддзя ў Беларусі, беручы да ўвагі абсалютную ўладу рэжыму.

Доступ да правасуддзя ўскладняецца і адсутнасцю ведаў аб міжнародных механізмах. Недастатковая падтрымка з боку міжнароднай супольнасці таксама ўзмацняе песімізм пацярпелых.

Наступствы траўмы для тых, хто выжыў, і іх сем'яў

Псіхалагічныя наступствы катаванняў для беларускіх пацярпелых застаюцца глыбокімі. Адсутнасць правасуддзя спараджае «прадаўжэнне, якое доўжыцца» ў выглядзе хранічнай траўмы, што адбіваецца на асабістым і сямейным жыцці. Пра псіхалагічныя праблемы, такія як трывожнасць, флэшбэкі і кашмары, заявілі 58% рэспандэнтаў, а яшчэ 40% гавораць пра немагчымасць весці поўнае жыццё і адчуваць радасць.

Траўма закранае не толькі саміх пацярпелых, але іх сем'і і блізкіх. Тыя, хто перажыў катаванні і жорсткае абыходжанне, сутыкаюцца з цяжкасцямі ў выхаванні дзяцей, праблемамі ў стасунках і другаснай траўмай, перанесенай чальцамі сям'і.

Неабходная фінансавая, юрыдычная і псіхалагічная падтрымка. Уцекачам патрэбная дапамога з легалізацыяй

Глыбокія інтэрв'ю выявілі тры галоўныя кірункі падтрымкі для аднаўлення: псіхалагічная дапамога, медыцынская рэабілітацыя і дапамога ў атрыманні віду на жыхарства ў краінах знаходжання. Фінансавая дапамога, хоць і ўспрымаецца як другарадная ці нават сорамная просьба, у анкетах была самым запатрабаваным відам падтрымкі (39%), за якім ідуць юрыдычная дапамога і псіхалагічная падтрымка.

Уцекачы таксама сутыкаюцца з асаблівымі цяжкасцямі, звязанымі з пераездам і зменай месца жыхарства: моўныя бар'еры (36%), страта ранейшага статусу, уключаючы прафесійны (26%), і праблемы з легалізацыяй у краіне знаходжання (25%).

Сапраўдная справядлівасць патрабуе сістэмных зменаў

Для многіх пацярпелых правасуддзе ўключае як асабістую адказнасць, так і сістэмныя змены, такія як грамадскае прызнанне і структурныя рэформы. Кампенсацыя за матэрыяльныя (87%) і маральныя (76%) страты, медыцынская і псіхалагічная рэабілітацыя (82%) і аднаўленне рэпутацыі (80%) разглядаюцца як ключавыя аспекты.

Падзенне рэжыму Лукашэнкі, спыненне рэпрэсій і паляпшэнне сітуацыі ў месцах зняволення разглядаюцца як самастойныя формы аднаўлення справядлівасці адпаведна 76% і 53% пацярпелых.

Многія ахвяры ўспрымаюць сваё імкненне да правасуддзя як частку больш шырокай мэты сістэмных пераўтварэнняў для ўхілення першапрычынаў дзяржаўнага гвалту.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com