Мы – паўсюль. Яны - нідзе

У навагоднюю ноч за свабоду Беларусі ўзніме келіхі ўвесь свет.

Летась у Новы год, прабіраючыся за мужам і сынам праз натоўп, які святкуе на плошчы горада Херцэг-Нові, раптам пачула: «Ірка, ты?» абарочваюся - Слаўка Максімаў, даўні прыяцель і калега, з якім мы разам працавалі яшчэ ў газеце «Імя».

Ён з'ехаў у канцы дзевяностых: спачатку ў Маскву, каб займацца дзелавой журналістыкай, якая там у той час квітнела, а потым, калі жыць і працаваць у Расеі стала немагчыма, - у Чарнагорыю. І трэба ж было такому здарыцца, што мы з ім сутыкнуліся проста ў навагоднюю ноч на гарадскім святочным канцэрце. Пачуццё было такім, быццам раптам здабыла страчанага ў дзяцінстве брата.

Літаральна праз пару месяцаў, ужо ў іншым горадзе Чарнагорыі, - яшчэ адна нечаканая сустрэча: Вадзім Вежнавец, унікальная асоба, у мінулым галоўны рэдактар незалежнага светлагорскага тэлеканала "Ранак", а зараз, як водзіцца, экстрэміст і эмігрант. Для мяне «Ранак» заўсёды быў нечым анамальным, які зняпраўджваў закон сусветнага прыцягнення: незалежны тэлеканал у райцэнтры, які даваў жыхарам раёна непадцэнзурны кантэнт і альтэрнатыўную інфармацыю - і пры гэтым легальна пратрымаўся столькі гадоў. Жыхарам Светлагорска пашанцавала: у іх шмат гадоў была незалежная тэлевізія, чым не маглі пахваліцца жыхары сталіцы і вялікіх гарадоў. Потым Вадзіму, як і іншым супрацоўнікам, давялося тэрмінова ўцякаць, кінуўшы паспяховую і важную справу, якая была прызнаная экстрэмісцкім фармаваннем. І зараз мы з Вежнаўцом выпадкова сустракаемся ў Будве і цешымся.

Эміграцыя - штука цяжкая і часам беспрасветная. Асабліва перад Новым годам, таму што кожнага з нас менавіта ў гэты час пачынаюць душыць успаміны пра сваю ялінку ў дзяцінстве, пра скрыначку з ялінкавымі цацкамі, перакладзенымі «дожджыкам» і ватай, пра пераклічку з сябрамі («увогуле, усе сустракаем апоўначы па хатах , а потым хутка ў цэнтр горада, чакаем а гадзіне на плошчы!»), пра марознае паветра першай навагодняй раніцы, пра драўляны стол кінуты наспех дома. Новы год зараз ва ўсіх у розных дэкарацыях. У кагосьці замест ялінкі пальма на марскім беразе, у кагосьці замест вялікага горада заснежаная вёска ў еўрапейскай правінцыі, у кагосьці - табло на Таймс-сквер, у кагосьці зусім чужая сталіца, якая яшчэ не прынятая і не прыняла.

Мы зараз усюды. Я нездарма апісала дзве выпадковыя сустрэчы ў сціслы прамежак часу з добрымі знаёмымі: у Чарнагорыі, паводле леташняга перапісу насельніцтва, усяго 738 беларусаў. На фоне краіны - мала. Але яны знаходзяць адзін аднаго нейкім дзіўным чынам. Апошнія гады рэпрэсій і масавыя ўцёкі з краіны прывялі да таго, што мы зараз знойдзем адзін аднаго ў кожнай мясціне планеты. У сацыяльных сетках, дзе суайчыннікі выстаўляюць фатаграфіі сваіх калядных і навагодніх дэкарацый, часам дзіву даешся - ад Эквадора да Аўстраліі, ад Канады да Лаоса, ад Інданезіі да Партугаліі. І ў самым, здавалася б, нетыповым для беларусаў краі, дзе іх ніколі не было і быць не павінна, - усё адно сустрэнеш.

Мы - паўсюль. А яны - нідзе. Так, гэта яны выгналі нас з дому, гэта яны дыхалі ў патыліцу, спрабуючы здагнаць, гэта яны спустошылі нашае жыццё. Але яны сядзяць па сваіх Драздах, баючыся выйсці на двор, каб мінакі ў пысу не плюнулі. А калі і выязджаюць, то альбо ў арабскія гарэмы, альбо ў афрыканскія джунглі. Прычым і там пачуваюцца няўтульна: расслабіцца нельга, вакол пільныя погляды такіх жа, з бланкамі даносаў напагатове. Адзін няўдалы рух, адно неасцярожнае слова, адзін касы погляд - і ты адпраўляешся з Драздоў паднімаць сельскую гаспадарку дзе-небудзь у Хоцімскім раёне. Так што ніякага адпачынку, ніякіх свят, ніякага спакою - толькі пільнасць. Родныя сцены, як і афрыканскія джунглі, становяцца для іх турмой: адтуль не вырвацца, не ўцячы, тыя сцены можна толькі ненавідзець.

Эміграцыя цяжкая. Праўда, калі ведаеш, што ў кожнай мясціне планеты ты маеш шанец сустрэць такога ж - не проста суайчынніка, але і аднадумца, - становіцца лягчэй. І амаль зусім радасна ад думкі, што ў гэтую навагоднюю ноч тост "за свабодную Беларусь!" будзе гучаць ва ўсім свеце. На ўсіх кантынентах, амаль ва ўсіх краінах мы будзем паднімаць куфлі за свабоду сваёй краіны, пазнаваць сваіх за выпадкова пачутым за суседнім столікам "жыве Беларусь!" і ведаць, што ў навагоднюю ноч Беларусь паўсюль. А гэта значыць, мы дома.

Ірына Халіп, адмыслова для Charter97.org

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com