Абодва горш

Але ў нас шанцаў больш.

“Мне здаецца, студэнты глядзяць на мяне падазрона. Я на іх - таксама. Я не магу чытаць лекцыі, як раней”. Гэта гаворыць мая прыяцелька Наташа, расейскі прафесар-біёлаг, якая выкладае ўжо шмат гадоў. “Я кажу ім, што Расея далёка не наперадзе планеты ўсёй у тэхналогіях, што лозунгі накшталт “расейскія ствалавыя клеткі - самыя ствалавыя клеткі ў свеце” не маюць дачынення да навукі, і бачу, што студэнты глядзяць на мяне з недаверам. Магчыма, яны думаюць, што я правакатар і ўцягваю іх у дыскусію, каб потым на іх данесці. А я думаю, ці не данясуць яны на мяне”.

Гэтая горкая гісторыя стасункаў расейскай прафесаркі і студэнцкай аўдыторыі, дзе пачалі рассыпацца ўсе ранейшыя сувязі, а давер змяніўся падазрэннем, - найлепшая ілюстрацыя сённяшняга расейскага грамадства. Як у трыццаць сёмым, яны чакаюць, хто на каго данясе. Кожная фраза не пра веліч Расеі ўспрымаецца як правакацыя. Эталоннае вяртанне да часоў ГУЛАГа адбылося, хаця там не ўсе яго заўважылі. На гэтым фоне разумееш, што беларускае грамадства ўсё ж здаравейшае нават пры ўсіх жахах нашых рэпрэсій, якія па сваіх маштабах значна пераўзыходзяць расейскія.

Вось жыхар Яраслаўля Андрэй, які з'ехаў з Расеі адразу пасля пачатку поўнамаштабнага ўварвання, расказвае, стрымліваючы слёзы, пра родную сястру, якая ў ліку першых пабегла падпісваць кантракт, каб ехаць ваяваць ва Украіну. Яна адслужыла паводле аднаго кантракту і амаль адразу падпісала другі. Там, на вайне, сярод забойцаў і адмарозкаў, выбрала сабе за мужа нейкага дээнэраўца, і пасля заканчэння кантракта яны прыехалі ў Яраслаўль жыць-пажываць. «А ведаеш, як яны выдаткавалі заробленыя за забойствы ўкраінцаў грошы? - кажа Андрэй. - Думаеш, у Сочы паехалі пажыць прыгожым жыццём? Думаеш, дом на беразе Волгі купілі? НЕ! Яны купілі бункер. Удалае ўкладанне грошай, праўда? Цяпер яны задаволеныя і шчаслівыя: у іх ёсць бункер, іх не здагоняць». Пару тыдняў таму Андрэй патэлефанаваў у істэрыцы. Ягоную сястру паказвалі па ўсіх федэральных каналах як гераіню «СВА». А знаёмыя з Расеі пісалі яму ў мэсэнджэры: ого, якая ў цябе сястрычка крутая, пашанцавала табе! Цяпер у Андрэя няма ні радзімы, ні сям'і: бацькі ганарацца дачкой, якая ўдала ўклала грошы ў бамбасховішча, а сына, які з'ехаў з Расеі, разглядаюць як выгнанца і здрадніка.

Пляменніца сяброўкі выйшла замуж за спартоўца з Дагестана. Ягоны бацька прыехаў з горнага сяла ў райцэнтр, каб завербавацца на вайну. У 60 гадоў ён шчасна адбыў належнае згодна з кантрактам, забраў грошы і купіў коз. І зараз шчаслівы: усяго некалькі месяцаў нязручнасцяў і забойстваў, затое зараз можна спакойна займацца ўлюбёнай справай - коз пасвіць, прычым уласных, а не якіх-небудзь калгасных або фермерскіх. Жыццё атрымалася.

Мы, вядома, усе ў жахлівай сітуацыі – і беларусы, і расейцы – праз шалёныя фантазіі звар’яцелых дыктатараў. Пытанне толькі ў тым, як гэтыя фантазіі дзейнічаюць на людзей. У нас у Беларусі ёсць, вядома, усякага стварэння па пары: ёсць «ябацькі» і сілавікі, ёсць качанавы і ярмошыны, ёсць прапагандысты і даносчыкі. Але ўсе яны добрасумленна ўтрымліваюць ужо шмат гадоў свой алімпійскі рэкорд пад назвай "тры працэнты". Куды б ні спрабаваў іх зрушыць свет - хай нават у бок павелічэння і пашырэння, - не паддаюцца. Мёртва стаяць у счэпцы. У загоне. Да загародкі, куды нармальныя людзі і не заходзяць (калі іх, вядома, не прывозяць у кайданках пад канвоем).

Але нават у гэтай лепразорыі вясковы пастух не пойдзе ў іншую краіну забіваць людзей дзеля набыцця казы. У ап’яненні горла суседу перарэзаць - гэта проста. Але ў цвярозым стане, за заробак, паводле кантракту, каб абзавесціся парачкай коз, - не пойдзе. А маці-"ябацька" (цікава, а фемінітыў ад "ябацькі" як гучыць? Можа, "ямацька"?), як бы ні заржавелі яе мазгі ад прагляду БТ, сына-апазіцыянера пракляне наўрад ці. І перадачу яму ў турму збярэ, хай і злосна буркаючы «эх, дарма мы з бацькам яго ў дзяцінстве не лупцавалі». Ды і студэнцкая аўдыторыя разам з прафесарам наўрад ці будзе дзве акадэмічныя гадзіны запар думаць аб тым, хто каго першым здасць.

Я ні ў якім разе не сцвярджаю, што беларускія крывасмокі лепшыя за расейскіх. "Абодва горш". Але ж беларускія застаюцца ў межах статыстычнай хібнасці. Яны п'юць нашу кроў, але не заражаюць нас сваёй тупасцю і брыдотай. Мы ўстойлівыя да тупасці, а да мярзоты - і тым больш.

На шчасце, гэта дадае нам сілы. На жаль, гэта не адымае іх у мярзотнікаў. Але ўсё ж яны застаюцца ў меншасці.

Ірына Халіп, адмыслова для Charter97.org

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com