Жыровіцкі манастыр адзначае 505-гадовы юбілей, уражваючы гісторыяй і цудамі

Што вядома пра цуды ацалення, унікальны абраз і гісторыю манастыра.

Свята-Успенскі Жыровіцкі манастыр - мужчынскі стаўрапігіяльны манастыр Беларускай праваслаўнай царквы. Ён размешчаны ў аграгарадку Жыровічах Слонімскага раёна Гарадзенскай вобласці. Раённы цэнтр - старажытны Слонім - знаходзіцца ўсяго толькі ў 10 км. Да Менска - 200 км, а да Гародні - 140 км.

Гэта адзін з галоўных цэнтраў беларускага праваслаўя і найбуйнейшых у краіне архітэктурных ансамбляў XVII-XVIII стагоддзяў.

Настаяцель манастыра - патрыяршы экзарх усяе Беларусі мітрапаліт Веніямін, а намеснік - арцыбіскуп Навагрудскі і Слонімскі Гурый, ён жа - рэктар Менскай духоўнай семінарыі, якая знаходзіцца на тэрыторыі манастыра.

У манастыры дзейнічаюць 33 чалавекі манаскай браціі: ад паслушнікаў да біскупа. Манахі жывуць у брацкім корпусе. А для паломнікаў ёсць два гатэлі, дзе госці могуць пераначаваць у камфортных умовах.

У комплекс манастыра ўваходзяць пяць храмаў: Успенскі сабор, а таксама Яўленская, Крыжаўзвіжанская, Георгіеўская і Мікольская цэрквы. Наведвальнікі манастыра могуць пабачыць тры святыя крыніцы. Адна з іх знаходзіцца непасрэдна ля манастыра, пад Свята-Успенскім саборам.

Так званая Блізкая крыніца размяшчаецца па дарозе на Івацэвічы. Яна была асвечаная ў 2006 годзе. Тут дзве купальні: мужчынская і жаночая. А да крыніцы Божай маці, якую асвяцілі амаль 200 гадоў, можна прайсці цэнтральнай вуліцай пасёлка. Яна знаходзіцца ў маляўнічым кутку, сярод высокіх дрэў. Тут жа добраўпарадкавана купальня.

У юбілей манастыра КП распавядае аб дзясяці фактах гэтага дзіўнага месца.

Манастыр узнік на гэтым месцы пасля цудоўнага з'яўлення абраза Прасвятой Дзевы Марыі, які сёння ўваходзіць у сотню самых шанаваных святыняў праваслаўнага свету. Пра яе мы раскажам крыху ніжэй. А зараз непасрэдна пра гісторыю кляштара.

Гэтыя землі ў канцы ХV стагоддзя належалі надворнаму маршалку Вялікага княства Літоўскага Аляксандру Юр'евічу Солтану, які пабудаваў у Жыровічах на месцы з'яўлення абраза царкву. Паступова вестка пра абраз распаўсюдзілася па наваколлях і прыцягнула мноства вернікаў.

Пажар 1520 года знішчыў драўляны храм, але яшчэ большая бяда была ў тым, што ў агні знік цудатворны абраз. Аднак, праз некаторы час дзеці недалёка ад згарэлага храма ўбачылі на вялізным камені Божую Маці. У яе руках быў згублены абраз. Яны расказалі аб убачаным бацькам. Калі тыя прыйшлі на гэтае месца разам са святаром, то ўбачылі выяву Маці Божай, якая ніколькі не пацярпела ад пажару. Гэта было другое з'яўленне Жыровіцкага цудатворнага абраза Божай Маці.

На месцы згарэлага храма ў 1555 годзе Іван Аляксандравіч Солтан пабудаваў новую мураваную царкву, дзе і захоўвалася святыня. Пазней тут узнік праваслаўны мужчынскі манастыр.

Кляштар знаходзіўся ў эпіцэнтры войнаў і не раз разараўся

Будаўніцтва Успенскага сабора пачалося ў 1629 годзе, а сучасны выгляд ён набыў у другой палове XIX стагоддзя. У пачатку XVII стагоддзя Жыровічы адышлі да ўніяцкай царквы. Гэты перыяд манастыра працягнецца больш за 200 гадоў. Але яшчэ ў 1655 годзе, падчас вайны Маскоўскага царства з Рэччу Паспалітай, манастыр быў спустошаны і спалены. Але мясціна зноў адрадзілася.

Блізу 1672 года на месцы другога здабыцця Жыровіцкага абраза была пабудаваная Яўленская царква. У алтар пад яе пасадам закладзены камень, на якім дзеці ўбачылі Прасвятую Маці Божую.

Пасля чумы ў манастыры застаўся адзін іераманах

Беларусь увесь час знаходзілася ў эпіцэнтры розных войнаў і ў чарговы раз манастыр быў спустошаны падчас Паўночнай вайны. Але бяда не прыходзіць адна. У 1710 годзе па гэтых мясцінах пранеслася чума, якая выкасіла велізарную колькасць насельніцтва. Расказваюць, што ў манастыры выжыў толькі адзін іераманах.

І пасля гэтай бяды манастыр адрадзіўся, а для насельнікаў пабудавалі брацкі корпус. Пасля падзелу ў канцы XVIII стагоддзя Рэчы Паспалітай, Жыровічы ўвайшлі ў склад Расейскай імперыі і ў 1839 годзе манастыр стаў зноў праваслаўным.

Падчас Першай сусветнай вайны ў 1915 годзе святыні былі эвакуяваныя ў глыб Расеі, а сам Жыровіцкі абраз быў перавезены ў Маскву. Царкоўнае жыццё тут зноў адрадзілася ў 1918 годзе. Паводле падання, абраз прывезлі назад з Расеі ў слоіку з варэннем.

Пасля падпісання Рыжскай мірнай дамовы з сакавіка 1921 года Жыровіцкі манастыр знаходзіўся на тэрыторыі Польшчы. З 1941-га пачаўся перыяд нямецка-фашысцкай акупацыі. А пасля вызвалення Беларусі частку будынкаў мясціны заняў сельскагаспадарчы тэхнікум. У 1945 годзе пры манастыры былі адкрытыя багаслоўска-пастырскія курсы, якія ў 1947 годзе былі пераўтвораныя ў Менскую духоўную семінарыю.

У гады атэізму манастыр выстаяў. У 1960 годзе ў Жыровічы прыбылі блізу 70 насельніц закрытых Гарадзенскага і Полацкага жаночых манастыроў. З 1992 года ў сувязі з адраджэннем на тэрыторыі Гарадзенскай вобласці самастойных епархій Жыровіцкі манастыр мае статус стаўрапігіяльнага і падпарадкоўваецца непасрэдна Патрыяршаму Экзарху ўсяе Беларусі.

Абраз каранаваў Папа Рымскі

Штогод пакланіцца абразу Маці Божай прыязджаюць тысячы вернікаў. Гэта адзіны ў свеце нерукатворны каменны абраз і самая маленькая выява Багародзіцы - 5,6 на 4,4 см.

У 1470 годзе дзеці-пастушкі ўбачылі сярод галін дзікай грушы незвычайна яркае святло, як выявілася, ад маленькага абраза. Яны аднеслі яго гаспадару сядзібы - Аляксандру Солтану. Той схаваў яго ў куфэрак, а калі ўвечары таго ж дня захацеў паказаць абраз гасцям, то, на сваё здзіўленне, выявіў яго знікненне. Праз некалькі дзён дзеці зноў убачылі абраз на той жа грушы. Уражаны, Солтан даў абяцанне пабудаваць на гэтым месцы храм.

На месцы першага з'яўлення абраза ўзвышаецца Успенскі сабор, а яго алтар знаходзіцца там, дзе расла тая самая груша.

Абразу пакланяліся вернікі розных канфесій, а ў ХVII стагоддзі канцылярыя Папы Рымскага пастанавіла каранаваць вобраз. На яе надзелі папскія кароны. Іх, пры фінансаванні Радзівілаў, вырабілі ў Рыме, а асвяціў Папа Бенедыкт ХIII. Гэта была ўнікальная з'ява ў жыцці Вялікага княства Літоўскага.

«Памерлая раптам паднялася з труны»

Царква сабрала тысячы сведчанняў вернікаў, якія расказваюць пра цудоўнае аздараўленне, якое дораць абразом. Гэтыя запісы пачынаюцца з ХVI стагоддзя. Першае - аб уваскрашэнні памерлай.

Гісторыю пра гэта можна прачытаць на сайце манастыра ў раздзеле «Цуды»:

«Дзяўчына Ірына Вайнянка, адзіная дачка высакародных і багатых бацькоў, у росквіце гадоў пакутавала ад смяротнай хваробы. Пакліканыя лекары не надалі дапамогі. Хворая звярнулася ў поўным перакананні веры са слёзнаю малітваю да Божай Маці Жыровіцкай. І вось дзяўчына бачыць у сне Багародзіцу, якая загадвае ёй адправіцца ў Жыровічы. Тым часам да пакут няшчаснай дадаліся новыя: у яе адняліся рукі і ногі. На яе просьбу бацькі павезлі дачку, якая памірала, у Жыровічы, але па дарозе яна памерла. Няўцешныя бацькі прывезлі ў Жыровічы цела дачкі для пахавання. Калі над трохдзённым трупам пачалі ладзіць чын пахавання, памерлая раптам паднялася з труны, паспяшалася да цудатворнага абраза і, стаўшы перад ім на калені, стала выліваць сваё сэрца ва ўдзячнай малітве. Потым услых усім яна распавяла, што Маці Божая падышла да яе дамавіны, дакранулася да ног, рук і галовы і загадала астатнія дні жыцця прысвяціць у сане інакіні Богу…».

Філарэт завяшчаў пахаваць яго ў Жыровічах

З 1978 да 2013 года свяшчэннаархімандрытам манастыра быў мітрапаліт Філарэт (Вахрамееў). Першы Патрыяршы экзарх усяе Беларусі памёр 12 студзеня 2021 года на 86-м годзе жыцця.

Яго пахавалі ў Свята-Успенскім Жыровіцкім манастыры, на брацкіх могілках за Крыжаўзвіжанскім храмам. Такое было завяшчанне мітрапаліта. Ён любіў гэтае месца, часта сюды прыязджаў.

Філарэт казаў:

- Інтэрнатныя мясціны маюць глыбінную традыцыю, паданні. Часам гэта нельга перадаць нават словамі. Гэта трэба бачыць і адчуваць. Калі я пераступіў парог гэтага святога месца (імаверна, у 1978 годзе. - Рэд.), усё тут было вонкава занядбанае. Галоўны корпус, дзе зараз размяшчаецца семінарыя акадэміі, нам не належаў. Брацкі корпус таксама. Таму, канешне, было няўтульна. І тым не менш тут жылі людзі адданыя царкве, якія перанеслі ўсе перыпетыі жыццёвыя…Я заўсёды ўспамінаю словы нашага настаўніка, які заклікаў нас, знаходзячыся ў царкве, дыхаць кіслародам вечнасці. І якія б убогія тут не былі ўмовы жыцця, а вось гэтае дыханне адчувалася і тады.

Дзякуючы Філарэту Жыровіцкі кляштар стаў абнаўляцца. Яго стараннямі ў Жыровічах была адроджана Менская духоўная семінарыя, а затым адкрытая духоўная акадэмія.

У семінарыі распавядалі, што ў чарговы раз адраджаючы жыццё манастыра, Філарэт кожны тыдзень прыязджаў у Жыровічы, чытаў лекцыі і ўдзельнічаў ва ўрэгуляванні розных адміністрацыйных пытанняў. А шлях з Менска быў не блізкі.

На могілках насельнікі манастыра і прадстаўнікоў шляхетных прозвішчаў.

Могілкі ў манастыры невялікія, літаральна на дзясятак магілаў. У манастыры расказвалі, што акрамя святароў тут перапахаваныя парэшткі насельнікаў манастыра і прадстаўнікоў шляхетных прозвішчаў Рэчы Паспалітай, пахаваных у XVII-XVIII стагоддзях у магільным склепе Успенскага сабора. У 2007 годзе на могілках былі перапахаваны парэшткі, знойдзеныя пад спудам Яўленскай царквы падчас правядзення рэстаўрацыйных работ.

Тут магіла архімандрыта Мікалая (Рэдута), які ўзначальваў манастыр цягам 30 гадоў (з 1852). За некалькі крокаў старац Геранім (Коваль), а побач магіла яго вучня, схіархімандрыта Мітрафана (Ільіна).

Старац Мітрафан быў узнагароджаны медалём «За адвагу».

На завяшчанне спачылага Філарэта яго цела якраз і аддалі зямлі побач з магілай старца. Мітрафан карыстаўся асаблівай павагай. Ён памёр ва ўзросце 91 года ў студзені 2006-га, старэйшы клірык Беларускай праваслаўнай царквы. Яго жыццё –асобная старонка гісторыі манастыра. Мікалай Ільін камандаваў дыверсійнай групай у партызанскім атрадзе брыгады Панамарэнкі, якая дзейнічала ў Берасцейскай вобласці. Сярод яго ўзнагарод - медаль «За адвагу». Пасля вайны працаваў начальнікам сховішча на вайсковай базе і галоўным інжынерам дарожных майстэрняў. А ў 1958 годзе ён паступіў у брацію манастыра.

У свой час саліст «Верасоў», народны артыст Беларусі Аляксандр Ціхановіч казаў, што вучыўся ў Мітрафана любові да Бога і людзей.

Крыжаўзвіжанская царква - унікальны помнік архітэктуры.

Ледзь вы ўваходзіце ў Крыжаўзвіжанскую царкву, як трапляеце на шырокія ўсходы. Падымаецеся і трапляеце ў невялікую залу з алтаром. Ад сцяны да сцяны ад сілы крокаў дзесяць. Вось і ўся царква. І галоўнае ў ёй - тыя самыя ўсходы. Яны сімвалізуюць крыжовы шлях Збавіцеля.

Вытанчаны храм-кальварыя ў стылі позняга барока з элементамі класіцызму быў пабудаваны грэка-каталікамі блізу 1730 года паводле аналогіі са Святымі ўсходамі (Пілатавы ўсходы), якія знаходзяцца ў капэле Святога Лаўрэнція ў Рыме.

Храм пабудавалі на сродкі пінскай княжны. Элеанора Галаўнічэнка ахвяравала ў 1716 годзе восем тысяч злотых. Яна вылечылася ў Рыме на Святых усходах і дала абяцанне, што пабудуе ў сябе на радзіме, у Жыровіцкім манастыры, падобную царкву. Спецыялісты адзначаюць, што гэта ўнікальны для Беларусі храм і самы дасканалы ў архітэктурным сэнсе аб'ект у манастыры. Ён ідэальна ўпісаны ў ландшафт, размяшчаючыся на самым высокім месцы манастыра.

Манах Шашалевіч, які навучаўся ў Рыме, распісаў сцены храма, стварыўшы на алтарнай сцяне ілюзію лесвіцы, якая сыходзіць у неба. У кожнай з 33 прыступак быў умураваны каўчэжац з часцінкамі мошчаў святых. Вернікі на каленях, як і ў Рыме, падымаліся ўверх, прамаўляючы на кожнай прыступцы па малітве.

Праўда, фрэскі зафарбавалі ў савецкі час. У сучасным храме ёсць тры адноўленыя фрэскі - Нясенне Госпадам Ісусам Хрыстом крыжа на Галгофу, Здабыццё Жыватворчага Крыжа Гасподняга роўнаапостальнай царыцай Аленай у 326 годзе і, у алтарнай частцы, фрэска Уваскрэсення Збавіцеля. А часцінкі мошчаў у другой палове ХIХ стагоддзя дасталі з прыступак (цяпер іх у храме 28) і змясцілі ў крыж, што знаходзіцца ва Успенскім саборы манастыра - справа ад Царскіх варот.

12 званоў размесцяць на новай званіцы

У 2020 годзе ва Успенскім саборы была асвечаная часовая званіца са званамі, помнік у гонар Серафіма Жыровіцкага і закладзены камень на месцы будаўніцтва 58-метровай званіцы-помніка. 12 званоў былі адлітыя на Варонежскім звонавым заводзе. Вырабленыя яны былі пры папячыцельстве прэзідэнтаў Расеі і Беларусі.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com