Свабоднае слова - гэта гэта магутная зброя

Ёсць важны інструмент уплыву на сітуацыю ў Беларусі.

Цырымонія адкрыцця ўнікальнай фотавыставы «Скрозь аб'ектыў: абарона дэмакратыі і свабоды ў кіберпрасторы» адбылася ў будынку Еўрапарламента ў Брусэлі 11 чэрвеня.

Выстава, арганізаваная швейцарскай кампаніяй Proton, якая прадстаўляе бяспечныя онлайн-паслугі, а таксама еўрадэпутатам ад Літвы Віргініюсам Сінкявічусам, складалася з чатырох частак. Першая была прысвечаная «Хартыі'97» і яе галоўнай рэдактарцы Наталлі Радзінай. Астатнія тры-Proton VPN Observatory (даследчая праграма кампаніі Proton, накіраваная на абарону свабоды слова ў кіберпрасторы — заўв.), «Радыё Свабодная Еўропа/Радыё Свабода» і актывісту з Ганконга, заснавальніку партыі Hong Kong Indigenous Рэй Вону.

«Гэтая выстава перанясе вас у ключавыя моманты гісторыі «Хартыі'97»: ад адкрыцця яе офіса ў Варшаве да блакавання сайта ў 2018 годзе. На фотаздымках таксама паказаная барацьба беларусаў за дэмакратыю», — анансавалі мерапрыемства арганізатары. На цырымоніі адкрыцця прысутнічалі заснавальнік кампаніі Proton Эндзі Ен, літоўскі еўрадэпутат Віргініюс Сінкявічус, галоўная рэдактарка сайта Charter97.org Наталля Радзіна, вядомы актывіст з Ганконга Рэй Вон і прадстаўнік «Радыё Свабодная Еўропа/Радыё Свабода» Крысцін Фіцко.

У сваім выступе галоўная рэдактарка сайта Charter97.org Наталля Радзіна расказала пра сітуацыю са свабодай слова ў Беларусі:

- Беларусы ўжо больш за 30 гадоў змагаюцца за свабоду сваёй краіны. Вам цяжка гэта ўявіць - так шмат гадоў дыктатарскі рэжыму Лукашэнкі топча ўсе законы і міжнародныя нормы, фальсіфікуе выбары, знішчае сваіх апанентаў, забіваючы і кідаючы іх у турмы. У невялікай, 9-мільённай Беларусі, сёння знаходзяцца ў зняволенні да 10 000 палітвязняў. Сярод вязняў сумлення - дзясяткі незалежных журналістаў і блогераў. Абсалютна ўсе незалежныя медыі ў краіне заблакаваныя і вымушаныя працаваць з-за мяжы. Паводле ўзроўню свабоды слова Беларусь скацілася да самых людаедскіх афрыканскіх краін і Паўночнай Карэі.

Таму я вельмі ўдзячная кампаніі Proton, якая адкрывае сёння ў Еўрапейскім парламенце ў Брусэлі выставу, прысвечаную ціску на свабоду слова ў дыктатарскіх краінах, — уключаючы Беларусь. І я неверагодна ўдзячная, што прыкладам Беларускага незалежнага медыя, якое змагаецца за свабоду слова, стаў сайт «Хартыя'97». Кампанія Proton таксама надала нашаму сайту падтрымку ў самыя складаныя часы: калі нас блакавалі ў Беларусі і была неабходнасць у тэрміновай фінансавай падтрымцы. Мы ніколі гэтага не забудзем. Дзякуй вам!

«Хартыя'97» - найстарэйшы незалежны сайт Беларусі, які працуе ўжо 27 гадоў. Мы многія гады з'яўляемся лідарамі беларускага інтэрнэту, нягледзячы на ціск і пераслед з боку ўладаў. Заснавальнік і першы галоўны рэдактар нашага сайта Алег Бябенін быў забіты ў Беларусі напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 2010 года, многія журналісты прайшлі праз турмы. Сама я была зняволеная ў турме КДБ у Менску, дзе зазнавала катаванні. Сёння ў Беларусі супраць журналістаў сайта «Хартыі'97» распачатыя крымінальныя справы, паводле якіх нам пагражаюць велізарныя турэмныя тэрміны.

Аднак рэпрэсіі нас не спынілі, і мы працягнулі сваю працу — спачатку з суседняй з Беларуссю Літвы, затым — з Польшчы.

Я ведаю, што працую з сапраўднымі героямі - таму што супрацоўніцтва з такім сайтам як «Хартыя'97» нясе велізарныя рызыкі для журналістаў. Дыктатарскі рэжым прызнаў наш сайт «экстрэмісцкім», хоць мы проста выконваем свой прафесійны абавязак і асвятляем падзеі, якія адбываюцца ў краіне.

Мы разумеем галоўнае - калі рэжым робіць столькі намаганняў, каб паспрабаваць знішчыць адно медыя, значыць, гэта медыя эфектыўнае і яго баяцца. Гэтая простая думка заўсёды мяне падтрымлівала і дапамагала спраўляцца са шматлікімі цяжкасцямі і праблемамі, з якімі мы сутыкаемся ў працы на працягу амаль 30 гадоў.

І адна з асноўных праблем сёння - гэта зніжэнне міжнароднай цікавасці і ўвагі да сітуацыі ў Беларусі. Многія гады ідзе вайна Расеі супраць Украіны, апошнія тры гады - шырокамаштабная, татальная вайна па ўсіх франтах. І ў 2022 годзе дыктатарская Беларусь стала плацдармам для наступу расейскага войска на Кіеў. Беларускі дыктатар Лукашэнка - марыянетка Пуціна і ўтрымліваецца ва ўладзе — гэта ахвяра рэжыму, ніяк не ягоная частка. У 2020 годзе ў Беларусі была зроблена спроба рэвалюцыі, увесь свет убачыў, як на пратэсты супраць дыктатара, які ў чарговы раз сфальсіфікаваў выбары, па ўсёй краіне выйшлі каля мільёна чалавек. Аднак, на жаль, тады заходняму свету не ставала рашучасці актыўна падтрымаць беларусаў у іх барацьбе за свабоду. Санкцыі супраць дыктатуры ўвялі з вялікім спазненнем, і сёння для таго, каб яны падзейнічалі, іх трэба ўзмацняць і ўзмацняць.

Наталля Радзіна патлумачыла, чаму сёння важна падтрымаць беларускія незалежныя СМІ:

- Медыя - гэта важны і, магчыма, апошні інструмент уплыву на сітуацыю ў Беларусі. Людзі павінны атрымліваць аб'ектыўную інфармацыю ад незалежных СМІ, а не ад расейскіх і беларускіх прапагандысцкіх каналаў.

Аднак апошнім часам падтрымка беларускіх незалежных медый істотна знізілася. Амерыканскія фонды пасля прыходу прэзідэнта Трампа закрыліся, а еўрапейскія фонды сталі скарачаць дапамогу. Многія беларускія медыя, уключаючы «Хартыю'97», знаходзяцца на мяжы выжывання. Праз адсутнасць дапамогі ў нейкі момант мы можам папросту закрыцца. І хто ад гэтага пераможа, акрамя дыктатара?

Я часта чую ад палітыкаў, што Еўразвяз павінен умацоўваць сваю абароназдольнасць, і што велізарная колькасць сродкаў патрэбная для вытворчасці і закупкі ўзбраенняў. Але медыя - гэта таксама зброя. Расея вядзе гібрыдную вайну супраць краін Захаду, і інфармацыйная вайна — частка гэтай глабальнай вайны. Расея выдаткоўвае на свае прапагандысцкія каналы мільярды, а Еўропа не ў стане падтрымаць нешматлікія беларускія СМІ?

Для чаго гэта трэба еўрапейцам? Каб абараніць сябе ад новага магчымага ўварвання войскаў з тэрыторыі Беларусі. Бо ў планах у Пуціна зноў выкарыстоўваць нашу краіну як плацдарм для наступу - але гэтым разам не толькі на Украіну, але і ў краіны Балтыі і Польшчу. Менавіта незалежныя медыя сваім уплывам змаглі ў мінулыя гады спыніць прамы ўдзел беларускага войска ў вайне супраць Украіны: дзякуючы пастаяннаму асвятленню падзей і перадачы аб'ектыўнай інфармацыі, яны змаглі распрапагандаваць, пазбавіць жадання ваяваць беларускіх вайскоўцаў.

Таму я заклікаю сёння еўрапейскіх палітыкаў думаць стратэгічна і ўсвядоміць важнасць свабодных медый. Вольнае слова - гэта не проста гук, гэта магутная зброя.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com