«Кліент Трамп сарваўся з кручка»

Дзеянні Пуціна прывялі да таго, што цярпенне Трампа лопнула.

Прадстаўнікі Расеі і Украіны заявілі, што на гэтым тыдні ў Стамбуле адбудзецца новы раўнд перамоў Масквы і Кіева. Характэрна, што яны праходзяць пасля ўльтыматуму Дональда Трампа, які даў Расеі 50 дзён на ўкладанне мірнай дамовы.

Ці пойдзе Расея на саступкі? Ці сур'ёзна ў Крамлі ўспрымаюць гэты ультыматум?

Пра гэта сайт Charter97.org пагаварыў з вядомым украінскім палітолагам, кіраўніком Цэнтра практычных палітычных даследаванняў «Пента» Уладзімірам Фясенкам:

- У Крамлі робяць выгляд, што ім абыякавая заява Трампа, што на пазіцыю Расеі гэта «не ўплывае», але з ускосных прыкмет відавочна (пра гэта пішуць і некаторыя расейскія выданні), што ў Крамлі ўстрывожаныя. Яны не чакалі не толькі змены рыторыкі Трампа, але і ягоных канкрэтных дзеянняў. Аднаўлення паставак амерыканскай зброі Украіне. Гэта іх, вядома, трывожыць.

Менавіта таму Расея аднаўляе перамоўную лінію ў Стамбуле. Гэта такі сігнал Трампу, маўляў, мы не супраць перамоў. Больш за тое, Пяскоў нават на мінулым тыдні рабіў вельмі дзіўныя заявы, маўляў, праблемы не ў Расеі, а ва Украіне, што нібыта Кіеў не хоча дамаўляцца. Трэба націснуць на Украіну, каб яна пагадзілася на перамовы. Праблема ж не ў перамовах, а ў тым, пра што і на якіх умовах дамаўляцца. І вось тут праблема застаецца, на жаль.

Гэта значыць само па сабе аднаўленне перамоў у Стамбуле — гэта тактычная рэакцыя Расеі на ўзмацненне жорсткасці пазіцый Трампа. Расея хоча зноў вярнуцца да той гульні, якую яна раней вяла з Трампам: імітаваць перамовы, паказваць гатоўнасць дамаўляцца, але без рэальных дамоўленасцяў.

Я перакананы, што і на гэтым раўндзе перамоў, і на працягу 50 дзён, якія Трамп даў Пуціну, не будзе ніякіх кардынальных прарываў, не будзе дамоўленасці аб поўным спыненні агню. Нейкія частковыя пастановы могуць быць. Пазней я пра гэта скажу, але спачатку растлумачу, чаму не чакаю ніякіх прарываў і сур'ёзных дамоўленасцяў аб спыненні вайсковых дзеянняў ва Украіне.

Таму што гэта будзе выглядаць як перамога Трампа і, фактычна, як саступка Пуціна. Саступкі кіраўнік Крамля ўспрымае як праяву слабасці, асабліва ў такіх сітуацыях, калі яму выстаўляюць прэтэнзіі, выстаўляюць ультыматумы. Усялякая згода (нават хай ускосная) на выкананне ўльтыматуму Трампа будзе азначаць паразу Пуціна, праяву слабасці, і расейскі кіраўнік на гэта не пойдзе.

Іншая рэч, што і для Пуціна, і для Трампа цяпер нявыгадна поўнае спыненне камунікацыі. Яны будуць захоўваць, скажам так, масткі для аднаўлення свайго перамоўнага працэсу ў перспектыве, не толькі ў спыненні вайны, але і ў цэлым у двухбаковых дачыненнях. Абодва бакі не хочуць спальваць масты, але адначасова будуць дэманстраваць сілу і гонар.

Гэта ж яшчэ два мачо, харызматыкі, якія звыклі дэманстраваць сваю моц. У гэтым галоўная праблема. Ім трэба ўсё ж такі захоўваць магчымасць для аднаўлення перамоўнай камунікацыі, і ў той жа час абодва бакі будуць дэманстраваць, што яны моцныя і не будуць гуляць на ўмовах свайго візаві. Таму нейкіх прарываў да пачатку верасня я не чакаю, а вось далей усё залежыць ад таго, як будзе развівацца сітуацыя пасля заканчэння 50-дзённага тэрміну. Тут два сцэнары магчымыя.

Адзін варыянт — гэта тое, што паступова будуць нейкія афіцыйныя дамоўленасці, ужо пачнуцца перамовы аб паэтапным спыненні агню.

Другі варыянт (прычым, ён больш імаверны цяпер), калі абодва бакі будуць дэманстраваць сваю моц, дэманстраваць сілу, і тады пасля заканчэння 50-дзённага ультыматуму можа быць і працяг палітычнага супрацьстаяння нават з некаторым яго узмацненнем. ЗША могуць узмацніць санкцыйнае ціск. Акрамя таго, яны будуць мець перамоўны ціск на Кітай, асабліва на Індыю, каб яны скарацілі закупкі расейскай нафты. Хай нават гэта будзе паэтапна.

Нават калі яны пакажуць, што будуць скарачаць закупкі расейскай нафты ў найбліжэйшыя тыдні, і пасля гэтага 50-дзённага ультыматуму, гэта ўжо будзе крок наперад. Таму, хутчэй за ўсё, можа быць узмацненне санкцыйнага ціску на адрас і самой Расеі, і краін, якія купляюць расейскую нафту. І, дарэчы, не толькі нафту. Я чакаю, што могуць быць санкцыі супраць Бразіліі. Таму што ў Бразіліі зараз абвастрэнне стасункаў з ЗША, гэта значыць усе гандлёвыя стасункі. Вось тут санкцыі акурат больш імаверныя, хоць і не будуць звязаныя з нафтай.

Акрамя таго, вядома ж, магчыма і якаснае ўзмацненне паставак зброі Украіне. Гэта таксама будзе спосабам ціску на Пуціна. Гэта значыць цяперашняе супрацьстаянне можа зацягнуцца.

У канцы года, калі ўдасца аслабіць Расею, яна атрымае істотныя праблемы ў выніку ўзмацнення санкцыйнага ціску. Калі ўдасца спыніць расейскі наступ, а ў Крамлі зразумеюць, што яны не змогуць перамагчы ў вайне, вось тады пачнуцца больш рэалістычныя перамовы аб спыненні агню.

Зараз жа, на гэтым трэцім раўндзе Стамбульскіх перамоў, могуць быць дамоўленасці аб новым абмене палоннымі, цывільнымі асобамі, таму што ўкраінскі бок дамагаецца вызвалення ўкраінскіх актывістаў, якія знаходзяцца ў расейскіх турмах.

Гэта найбольш імаверны прадмет для дамоўленасцяў, але могуць пачацца перамовы аб далейшай логіцы перамоўнага працэсу. У Маскве пра гэта намякнулі, паколькі ў Расеі і Украіне прадставілі свае прапановы аб тым, на якіх умовах можа закончыцца вайна, могуць быць дамоўленасці аб тым, як далей весці перамовы і як выходзіць на заканчэнне вайны. І вось тут як раз без прамых і фармальных саступак на трампаўскі ўльтыматум, Расея можа паказаць, што яна гатовая разглядаць паэтапнае заканчэнне агню.

Так што не варта ад трэцяга раўнда перамоў у Стамбуле чакаць прарыву, але перамоўны працэс аднаўляецца. Нейкае нават не акно, а «фортка магчымасцяў» зноў прыадчыняецца.

- На што спадзяецца Пуцін? Бо нейкіх сур'ёзных вайсковых поспехаў за апошні час мы не ўбачылі. У чым яго стратэгічная мэта?

- Сапраўды так, так, але спачатку скажу, на што ён спадзяваўся. Чаму ў выніку Трампу давялося ісці на змену не толькі рыторыкі, але і сваёй палітыкі ў дачыненні да Пуціна? Таму што расейскі дыктатар успрыняў пазіцыю Трампа, гатоўнасць хутка дамовіцца аб спыненні вайны ва Украіне, як магчымасць для сябе дамагчыся перамогі над Кіевам.

У Крамлі падумалі, што яны могуць перамагчы ў вайне, гэта значыць яны ўспрынялі Трампа і ягоную палітыку як спрыяльную магчымасць. І вось тое, што цяпер пазіцыя ЗША мяняецца, гэта вельмі важна. Гэта можа ў выніку паўплываць на Крэмль. Яны зразумеюць, што калі не будзе перамогі, тады давядзецца дамаўляцца. Але пакуль яшчэ, мяркуючы з усяго, у Пуціна застаецца ілюзія, што ён усё ж такі можа даціснуць і Украіну, і ЗША.

Адна з праблем ў тым, што Пуцін успрыняў гатоўнасць Трампа да некаторых саступак, наконт сяброўства Украіны ў NАТО, наконт Крыма, маўляў, значыць, калі вы гатовыя да саступак у некаторых пытаннях, прычым прынцыповых, з вас можна выбіць яшчэ новыя. Вось гэта, напэўна, была памылка Пуціна. Ён надумаў узмацніць псіхалагічны, палітычны ціск на Трампа. І ў выніку «кліент сарваўся з кручка». У Трампа цярпенне лопнула.

Гэта стала непрыемным сюрпрызам для Крамля. Яны ўспрынялі Трампа як слабака, якім можна маніпуляваць, з якога можна выбіваць дадатковыя саступкі. Стратэгія Пуціна акурат палягала ў тым, каб праз актывізацыю вайсковых дзеянняў ва Украіне, праз новы наступ, праз паветраныя ўдары па Украіне, маніпуляванне Трампам, узмацненнем ціску на яго праз частку ягонага атачэння, дамагчыся максімальных саступак, міру на расейскіх умовах.

Праз Трампа ціснуць на Украіну, прымусіць Кіеў прыняць расейскія ўмовы. Вось у чым палягала расейская стратэгія, але цяпер відавочна, яна не спрацавала. Інэрцыйна Пуцін яшчэ, думаю, будзе спрабаваць закончыць сваю летнюю вайсковую кампанію. Цяпер, мне здаецца, устаноўка Крамля на тое, каб нанесці максімальную шкоду Украіне, аслабіць яе пазіцыі, прасунуцца хоць бы трохі на фронце.

Могуць быць спробы дамагчыся ў найбліжэйшыя месяцы нейкіх сімвалічных мэтаў, напрыклад, узяць Пакроўск, максімальна прасунуцца ў Данецкай вобласці. Паглядзім, у экспэртаў розныя меркаванні, але можа быць спроба атакаваць Сумы ці хаця б спроба ўзяцця ў аблогу гэтага абласнога цэнтра. Але пакуль тут вялікіх поспехаў у Расеі няма, і гэта пытанне адкрытае. Пуцін хоча дамагчыся пэўных вайсковых поспехаў, каб потым гэта выкарыстоўваць у перамовах для ціску на Украіну. А на перамовах ужо дамагацца максімальных саступак ад Украіны ў ключавых патрабаваннях. Але ў ключавых пытаннях Кіеў на саступкі не пойдзе, таму, думаю, што ў перспектыве давядзецца дамаўляцца аб спыненні агню. Гэта адзіны спосаб заканчэння вайны.

Не выключаю, што Расея можа пагадзіцца на паэтапнае спыненне агню. Калі шкода ад нашых удараў па расейскім тыле будзе адчувальная, тады РФ можа быць пагодзіцца на тое, каб дамаўляцца аб спыненні агню ў паветры, напрыклад, на моры. Але не цяпер. Альбо ў канцы года, альбо нават у наступным годзе.

Пуцін не гатовы цяпер да спынення агню, не гатовы да прамых саступак. І ён усё яшчэ спадзяецца, што вось гэты расейскі вайсковы ціск прывядзе да таго, што Украіна пасыплецца. Так што пакуль Крэмль будзе рабіць стаўку на вайну.

- Увосень у Беларусі пройдуць вучэнні «Захад-2025». Ці могуць яны быць выкарыстаныя для эскалацыі сітуацыі? Як Пуцін можа выкарыстаць Лукашэнку?

- Рызыка такая ёсць, вядома ж, і на Захадзе вельмі сур'ёзна яе ўспрымаюць. І ў нас прымаюць пад увагу, але маецца на ўвазе рызыка як мінімум вайсковых правакацый, альбо спроб адкрыць новы фронт на поўначы Украіны, напрыклад, ударыць па Валыні, альбо пачаць ваенныя дзеянні ў Кіеўскай вобласці. Як гэта было ў 2022 годзе. Такая рызыка існуе, на жаль. Таму ўкраінскі бок уважліва сочыць за сітуацыяй, за перамяшчэннем вайсковых сіл. УСУ будуць рэагаваць адпаведна сітуацыі.

Мне здаецца, што на Захадзе асцерагаюцца гэтых вучэнняў нават больш, чым ва Украіне. Больш за ўсё боязі звязана з так званым Сувалцкім калідорам. Асцерагаюцца, што Расея і Беларусь могуць прыняць дзеянні для таго, каб захапіць вось гэты адцінак — тэрыторыю Польшчы Літвы, якая аддзяляе Беларусь ад Калінінградскай вобласці. Рызыка такая сапраўды ёсць. Многія ваенныя экспэрты асцерагаюцца гэтага яшчэ з 2022 года.

Але гэта рызыка прамога вайсковага сутыкнення з NATO. Думаю, што па розных каналах — і публічна, і не публічна — гучаць папярэджанні на адрас Расеі, што NATO не будзе заплюшчваць вочы на такую атаку. Нават калі гэта будзе ў нейкай гібрыднай форме, не дырэктыўнае вайсковае ўварванне, нейкая такая гібрыдная спецаперацыя, усё адно NATO гэта будзе ўспрымаць як наўпроставы напад.

Але гэта рызыка вайны Расеі і Беларусі з NATO. Думаю, што ўсё ж такі Захад будзе пакуль дыпламатычна і палітычна стрымліваць Менск і Маскву ад такога сцэнару. Але не выключаю, што гэта ўжо часткова, дарэчы, і адбываецца.

Бліжэй да восені цалкам магчыма, што вайсковая прысутнасць NATO на ўсходняй мяжы Польшчы, каля Калінінградскай вобласці, а таксама прысутнасць у Літве будзе ўзмоцненая. Гэта таксама будзе папярэджаннем Расеі, што на ўсе правакацыі будзе сур'ёзны адказ. Адзначу ў гэтай сувязі і дзеянні амерыканскага боку. Цяпер мы трошкі прызабыліся, але прыкладна месяц таму быў дзіўны візіт Кіта Келага ў Беларусь. Прамым вынікам было вызваленне цэлай групы палітвязняў у Беларусі, у тым ліку шэрагу заходніх грамадзян, у тым ліку амерыканскіх.

Думаю, што адна з галоўных мэтаў гэтага візіту — зандаж праз Лукашэнку гатоўнасці Масквы да нейкіх рэальных кампрамісаў, таму што, мабыць, у Вашынгтоне надумалі не толькі праз Уіткафа ацэньваць пазіцыю Масквы, але і праз іншыя каналы. Хутчэй за ўсё, амерыканскі прадстаўнік на сустрэчы з Лукашэнка папярэдзіў беларускае кіраўніцтва аб недапушчальнасці якога-небудзь удзелу або спрыяння Беларусі ваенным дзеяннем супраць Украіны і заходніх краін.

Гэта папярэджанне было перададзенае. Келаг - ваенны чалавек. Думаю, што ён Лукашэнку папярэдзіў пра тое, што ўсялякая спроба садзейнічаць агрэсіўным дзеянням Расеі альбо супраць Украіны, альбо супраць суседніх краін, будзе разглядацца не проста як непрыязнае дзеянне, а як варожае. З усімі наступствамі. Лукашэнка атрымаў вельмі недвухсэнсоўнае папярэджанне.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com