Анджэй Халіцкі: Лукашэнку варта перадаць у Гаагу

ЕЗ больш не трапіцца на вуду беларускага дыктатара.

Лукашэнкам цалкам кіруе Пуцін, таму ён з'яўляецца вайсковым злачынцам, якога трэба судзіць. Такое меркаванне ў інтэрв'ю сайту Charter97.org выказаў польскі еўрадэпутат, намеснік кіраўніка Еўрапейскай народнай партыі Анджэй Халіцкі.

- Лукашэнка любіць казаць пра сваю ўладу, але ягоная залежнасць ад Пуціна з часам расце. Ці можна на сённяшні дзень назваць Лукашэнку дыктатарам, які кіруе Беларуссю?

- Лукашэнка-дыктатар, хай нават і які знаходзіцца пад абаронай іншага дыктатара. Будучыня Лукашэнкі - Міжнародны крымінальны суд. Ён не толькі дыктатар, але і ваенны злачынец. Пра гэта варта заяўляць вельмі выразна і пры кожным зручным выпадку. Ён ужо не з'яўляецца легітымным прэзідэнтам Беларусі, бо скраў гэтую пасаду ў 2020 годзе. Мы цудоўна ведаем, што беларусы выбралі іншага лідара і іншы шлях для сваёй краіны. Яны хацелі перамен, але карумпаваны рэжым Лукашэнкі сфальсіфікаваў выбары і скраў іх выбар.

- А як наконт стасункаў Лукашэнкі і Пуціна?

- Лукашэнкі не існуе без Пуціна. Менавіта Пуцін пастанавіў, што на «прэзідэнцтве» ў Менску павінен застацца Лукашэнка. Лукашэнка падпарадкоўваецца Маскве, бо ведае, што Пуцін можа пазбавіць яго абароны, як гэта было з Уладзімірам Плахатнюком у Малдове ці Януковічам ва Украіне. Абодва захавалі асабістую бяспеку, але страцілі ўладу ў сваёй краіне. Менавіта гэтага, на мой погляд, Лукашэнка і баяўся ў 2020 годзе: ён баяўся, што пратэсты набудуць такія размах і маштаб, што гэта пераканае Пуціна ў няздольнасці Лукашэнкі больш падтрымліваць парадак і субардынацыю Маскве ў беларускай палітычнай сістэме.

- Ці можна сказаць, што Лукашэнка часам гуляе ў сваю гульню?

- Не, усё ці амаль усё ўзгоднена. Ён занадта слабы, каб быць самастойным. Даўно, у пачатку гэтага стагоддзя, ён спрабаваў гуляць у такую гульню, у асноўным, на эканамічных пытаннях (гэта было ілюзорна, гэта было няпраўдай). Думаю, што калі былі такія наіўныя людзі з еўрапейскага боку, якія думалі, што з Лукашэнкам можна размаўляць як з партнёрам, то сёння з гэтай нагоды не можа быць ніякіх ілюзій.

- Як павінен рэагаваць ЕЗ, калі б Лукашэнка паспрабаваў вярнуцца да ранейшых нармальных стасункаў?

- Думаю, што сёння, калі казаць рэалістычна, ніводзін партнёр у ЕЗ не трапіцца на гэтую вуду. Лукашэнку варта перадаць у Гаагу і сурова пакараць. Не толькі таму, што ён навязаў крывавы рэжым у Беларусі, катаваў сотні людзей, зняволіў у турмы 1500 і больш палітвязняў і практыкуе дыскрымінацыю ў неймавернах маштабах, у тым ліку ў дачыненні да сем'яў і сяброў зняволеных. Акрамя ўсяго гэтага, ён таксама нясе адказнасць за агідныя злачынствы ў выкраданні ўкраінскіх дзяцей і іх русіфікацыі.

- Увосень гэтага года запланаваныя супольныя расейска-беларускія вайсковыя вучэнні «Захад-2025». Апошнія такія вучэнні «Захад-2021» сталі падрыхтоўкай да поўнамаштабнай агрэсіі ва Украіне. Ці павінна Польшча быць гатовая да непрадбачаных сцэнароў?

- Гэта традыцыйныя і вядомыя вайсковыя вучэнні, якія праводзяцца ў непасрэднай блізкасці ад мяжы, каб напалохаць нас. Відавочна, што мы павінны быць гатовыя да ўсялякіх нечаканасцяў, уключаючы правакацыі. Мы павінны быць гатовыя адэкватна адрэагаваць на патэнцыйную пагрозу вучэннямі з нашага боку.

Я б асабіста надаў больш увагі тым вучэнням АДКБ, дзе задзейнічаныя не толькі вайскоўцы, але і цывільныя асобы, а таксама паліцэйскія і іншыя сілавікі, гэта значыць вучэнням «Братэрства». Цікавымі і важнымі, на мой погляд, з'яўляюцца вучэнні «Бар'ер», дзе адпрацоўваецца прымяненне біялагічных і хімічных сродкаў ўздзеяння.

- Тэарэтычнае пытанне: калі Пуцін паспрабуе стварыць наземны мост паміж Калінінградам і Беларуссю праз тэрыторыю Літвы, ці павінна Польшча ўмяшацца і дапамагчы Літве абараніць сябе?

- Мы павінны ўлічваць усе сцэнары. Усе дзеянні Польшчы ў краінах Балтыі будуць шчыльна каардынавацца з нашымі партнёрамі ў краінах Балтыі, нашымі сябрамі з ЕЗ і NATO. Літва напраўду сутыкаецца з патэнцыйнай пагрозай з боку расейскага войска. Тое ж самае тычыцца Сувалцкага калідора, які гадамі лічыцца зонай для правакацый. У краінах Балтыі існуе праблема, звязаная з расейскай меншасцю, якой можа скарыстацца Крэмль.

Мы не ведаем, ці з'яўляецца прыярытэтным сцэнаром для Пуціна напад на Польшчу ці ж на краіны Балтыі, але я хацеў бы вельмі рашуча заявіць, што ўсялякае парушэнне межаў краін, якія ўваходзяць у Паўночнаатлантычны альянс, павінна быць абавязкова сустрэтае актывацыяй усіх магчымых сіл у адпаведнасці з артыкулам 5 NATO, уключаючы польскае войска і польскія баявыя магчымасці, каб стрымаць або адціснуць агрэсара. Мы павінны быць упэўненыя, што будзем разам, салідарна абараняць кожны сантыметр зямлі нашых краін. Гэты адказ павінен быць не толькі відавочным, але і пацверджаным пастановамі на міжнародным узроўні: еўрапейскіх структур і NATO.

- Калі б Расея напала на Літву, ці павінны польскія жаўнеры падтрымаць суседзяў?

- Як і жаўнеры іншых краін Паўночнаатлантычнага альянсу, згодна з артыкулам 5, яны павінны абавязкова рэагаваць. У гэтым у мяне няма сумневаў. Кожны крок на гэтым шляху будзе каардынавацца з уладамі Літвы або кожнай краінай, якая зазнае напад.

- З эканамічнага пункту гледжання, Пуцін страчвае людзей і грошы — як доўга Расея зможа весці агрэсіўную вайну супраць Украіны?

- Так, мільён чалавек расейскіх страт - гэта не маленькая велічыня. Да няшчасця для расейцаў, Пуцін не бярэ ў разлік жыццё або здароўе сваіх расейскіх грамадзян.

Паводле сацыёлагаў, палітычны менталітэт расейскага грамадства, такая паслухмянасць, дысцыпліна і нават, у нейкім сэнсе, чаканне моцнай рукі - гэта зусім чужое дэмакратычным грамадствам, але існуе ў расейскім грамадстве. Я не кажу, што ў расейцаў ёсць чаканне тыраніі, але ўсё ж настальгія па моцным кіраўніку прысутнічае. Але нягледзячы на гэта Пуцін трошкі ўлічвае эканамічную сітуацыю, таму што нават пры такім менталітэце, які заходнім грамадствам цяжка прыняць, усё адно ёсць пэўны ўзровень, мінімум, ніжэй якога — бунт.

Я не бачу такой сілы і арганізаванага паўстання ў расейскім грамадстве на гэты момант, але я думаю, што шматгадовая вайна і тыя выдаткі, якія вядуцца сёння, г.зн. фінансаванне, якое Расея павінна ажыццявіць, каб працягваць вайну, ужо настолькі вялікія, што гэта сапраўды абыходзіцца грамадству занадта дорага — гэта відаць. Прапаганда ўсё яшчэ дамінуе, але нядаўнія санкцыі ЕЗ супраць энэргетычнага сектара - гэта адзін з элементаў ціску, дастаткова паслядоўны, хоць і павольны.

З майго пункту гледжання, мяне раздражняе, што санкцыі ўводзяцца так павольна, а некаторыя краіны і кампаніі займаюцца неэтычным бізнэсам і знаходзяць шчыліны. Мы павінны быць значна больш эфектыўнымі. Энэрганосьбіты і, я думаю, таксама ўгнаенні сталі важным элементам вайсковага фінансавання, бо гэта мільярды еўраў на год, таму вельмі высокі ўзровень фінансавання расейскага войска, у першую чаргу, а не цывільнай эканомікі. Нядаўнія пастановы аб санкцыях ЕЗ супраць Расеі, г. зн. пакеты, якія тычацца энэргетычнага сектара, - гэта вялікі ўдар па расейскай эканоміцы. Як доўга расейская эканоміка вытрымае? Мне складана сказаць. Мы павінны зрабіць усё, каб украінскае войска і грамадства вытрымалі гэты ціск і гэтую атаку, і мы павінны быць салідарныя з Украінай.

- Не маглі б вы падзяліцца жыццёвай парадай з нашымі чытачамі. Як выжыць у краіне з дыктатарскім рэжымам, які жорстка душыць усялякую думку пра іншадумства?

- Заўсёды трэба ставіць у аснову веру і надзею. Калі я быў маладым у часы камуністычнай Польшчы, яны ў мяне адназначна былі. Я быў бунтаром, хацеў свабоды і выступаў супраць камуністычнага ўрада. Я быў актывістам студэнцкай арганізацыі. У радыкальнай групе людзей мы рабілі ўсё: ад публікацый да вулічных мерапрыемстваў, але таксама і «радыё Салідарнасць». Пачынаючы з пэўнага моманту, мы былі вельмі добра арганізаваны, але я не ведаю, ці былі мы перакананыя, што дасягнём сваёй мэты ў будучыні. Мы ведалі, што не можам быць часткай іх, мы не маглі здацца. Гэта было наша ўнутранае перакананне. Нават дарагой цаной: праблем з вучобай, працай.

Думаю, што вы знаходзіцеся ў значна больш складанай сітуацыі, чым мы. Я захапляюся ўсімі тымі, хто ў гэтых умовах наважваецца праявіць сваю ідэнтычнасць, нязгоду з тым, што адбываецца ў Беларусі. Не толькі ў палітычным плане, але і ў пытаннях веры. Адбываецца фактычная дэлегалізацыя некаторых цэркваў. Павінен сказаць, што гэтага не адбывалася нават у камуністычнай Польшчы. Урэшце, касцёлы таксама былі элементам свабоды і ідэнтычнасці.

Але мы былі ў гэтай самай цяжкай, самай змрочнай сітуацыі, калі ў нас было ваеннае становішча і фактычна такое перакананне, што ўсё гэта было б вельмі цяжка змяніць. І ў вас гэтая сітуацыя, у якой тысячы людзей былі адпраўленыя ў самыя суровыя лагеры з працяглымі тэрмінамі і не зламаліся. Сяргей Ціханоўскі, які выходзіць на волю праз некалькі гадоў, і Святлана, якая яго вітае, - гэта такі ж сімвал, як быў Валенса, за якога яго жонка атрымлівала Нобэлеўскую прэмію, таму што ён усё яшчэ знаходзіўся ў Польшчы пад ваенным становішчам.

Я думаю, што гэты вобраз сям'і Ціханоўскіх дадае персанальную надзею многім беларусам. Гэта з'яўляецца доказам таго, што няма такіх цяжкасцяў, якія не заканчаюцца ў нейкі момант перамогай дабра над злом. Як казаў Ежы Папялушка, Польскі ксёндз, які супрацьстаяў камунізму: «Перамагай зло дабром». Гэта вельмі цяжка, але ўсё ж такі магчыма. Гэта на самай справе няўяўна ў сітуацыі гэтай драмы, гэтага катавання, гэтага абмежавання не толькі свабоды, але і магчымасці нармальнага жыцця, любога нармальнага функцыянавання, але мне здаецца, «дабро перамагае зло» фармуе перакананне, што нягледзячы ні на што, гэтая барацьба таго вартая.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com