Куток на нарах знойдзецца

Крымінальны кодэкс давядзецца дапоўніць.

Тыдзень таму я пісала аб непазбежнасці пакарання для ўсіх нашых катаў. Аб люстрацыі і аб тым, як яны пачнуць складаць сабе біяграфіі, у якіх абавязкова будуць гісторыі аб іх персанальным супраціве, дыверсіях і сабатажы ўнутры сістэмы. Але ёсць яшчэ адна рэч, апроч пакарання ў межах існага крымінальнага кодэкса. Гэта - новыя артыкулы КК, у якіх раней не было неабходнасці, бо і злачынстваў такога кшталту не было. Усё, што ўвойдзе ў новую рэдакцыю КК, паводле кваліфікацыі праваабаронцаў зараз называецца інкамунікада.

Калі Сяргей Ціханоўскі расказваў пра тое, як амаль пяць гадоў сядзеў у адзіночнай камеры, я адразу ўспамінала іншага палітзэка, пра якога невядома наогул нічога ўжо два з паловай гады. Гэта Мікола Статкевіч. Ён, вядома, не адзіны палітзэк, які знаходзіцца ў ізаляцыі без лістоў і званкоў, не кажучы ўжо пра спатканні. З лютага 2023 года некалькі палітвязняў выявіліся такімі ж адрэзанымі ад свету. Але калі пра іншых даходзіла хаця б бедная інфармацыя дзякуючы тым, хто вызваляўся з тых жа калоній, то пра Статкевіча не чуў ніхто. І не бачыў.

Ад Марыі Калеснікавай таксама не даходзілі лісты, але вязні жаночай калоніі ў Гомелі, вызваляючыся, пра яе расказвалі. Яе бачылі і размаўлялі. А потым і зусім велакур'ер рэжыму Раман Пратасевіч прывёз на спатканне тату Марыі і зняў відэа. Да Віктара Бабарыкі таксама прыехаў і зняў відэа: глядзіце, ён жывы і здаровы, усміхаецца і махае. Зрэшты, зняволеныя, якія выходзяць з калоніі, і без Пратасевіча гэта пацвярджалі.

А вось пра Статкевіча не чуў ніхто. І не бачыў яго таксама ніхто. Ні адвакат, ні блізкія, ні вязні той жа калоніі. Два з паловай гады. Зрэшты, Бабарыка таксама, напэўна, аддаў бы перавагу гарантаванаму КПК спатканню са сваякамі, а зусім не з Пратасевічам.

У 2002 годзе ў Туркменістане арыштавалі сотні людзей - нібыта за змову супраць Туркменбашы. Тамтэйшая прапаганда расказвала, як насустрач картэжу Ніязава 25 лістапада выехаў КАМАЗ і абстраляў яго. Увогуле, стрэл пад Лёзнам з туркменскім акцэнтам. У краіне пачаліся масавыя арышты, а ўжо ў студзені суды вынеслі прысуды, у тым ліку пажыццёвыя, хаця ў КК Туркменістана адсутнічае пажыццёвае зняволенне як мера пакарання. Дык вось, 60 чалавек з гэтых сотняў арыштаваных і асуджаных за змову супраць Ніязава (у Туркменістане іх называюць «лістападаўцамі») зніклі ў турмах. Гэта значыць, з таго самага 2002 года іх ніхто не бачыў і не чуў. 60 чалавек у дваццаць першым стагоддзі ў адным горадзе былі арыштаваныя і затым прапалі без вестак. У 2014 годзе ў Туркменістане здарылася непрацяглая «адліга» - так казалі праваабаронцы. І целы памерлых ці забітых у турмах «лістападаўцаў» дазволілі выдаваць сваякам. Але гэта хутка скончылася, як скончыліся і тэрміны ў многіх асуджаных. Ніхто з іх так і не выйшаў.

Праваабаронцы ўсяго свету пачалі кампанію «Пакажыце іх жывымі!». Але гэта нічога не змяніла. Пра Барыса Шыхмурадава, былога міністра замежных спраў Туркменістана, хадзілі розныя чуткі: што ён памёр, што яго забілі, што яго трымаюць у падвале МУС. 23 гады пра чалавека нічога не вядома. А прэзідэнты Туркменістана ўсе гэтыя гады ездзілі ў ЗША з афіцыйнымі візітамі, і ніхто не пытаўся ў іх пра лёс палітвязняў. Няўжо што праваабаронцы, але не адказваць ім кожны дыктатар і яго чэлядзь маюць поўнае права.

Так што калі Мікола Статкевіч і іншыя палітвязні, ізаляваныя ў адзіночных камерах, або ПКТ, або ШІЗА цягам месяцаў і гадоў, выйдуць на волю, абавязкова паўстане пытанне аб адказнасці тых, хто ў гэтыя ўмовы іх змясціў. Я нядаўна спецыяльна перачытвала крымінальны кодэкс - там няма ніякіх артыкулаў аб адказнасці адміністрацыі калоній і турмаў. Ёсць размыты агульны артыкул аб перавышэнні службовых паўнамоцтваў. І пакаранне, фактычна, нязначнае, неадпаведнае таму, што робяць карнікі. Але для гэтых катавальных дзей павінны быць свае артыкулы. Пазбаўленне сувязяў з сям'ёй, нядопуск адваката, прымусовая ізаляцыя зняволенага – усё гэта давядзецца ўносіць у кодэкс, каб вертухаі не змаглі пазбегнуць адказнасці. Каб адказвалі не за абстрактнае перавышэнне, а па цэлым «букеце» артыкулаў КК.

Вядома, не хацелася б, каб КК ператварыўся ў таўшчэзны непад'ёмны том. Але, з іншага боку, пасля перамен у Беларусі з гэтага тома знікне столькі артыкулаў, што куток для новых знойдзецца. І на нарах - таксама.

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com